“Mù công nghệ” - nỗi sợ thầm lặng của nhiều phụ nữ vùng cao
Ở một số thôn bản vùng cao của tỉnh Điện Biên, Sơn La hay Lào Cai, có những người phụ nữ vẫn đang sử dụng điện thoại thông minh chỉ để gọi và nhận cuộc gọi. Facebook, Zalo, mã QR, dịch vụ công trực tuyến - tất cả vẫn là những khái niệm xa lạ, thậm chí “đáng sợ” đối với họ.
Trong các cuộc điều tra và tập huấn thực địa thuộc Dự án 8, cán bộ Hội Liên hiệp Phụ nữ nhiều xã vùng cao cùng chung chia sẻ: “Nhiều chị em đến lớp kỹ năng số nhưng rụt rè không dám động vào điện thoại, sợ ấn nhầm sẽ hỏng mất máy”. Đi học về công nghệ, nhiều phụ nữ mang theo cả con trai đi cùng để giúp “dịch ngôn ngữ công nghệ”. Câu chuyện thoạt nghe thấy buồn cười, nhưng nó phản ánh một thực tế đang buồn là sự thiếu hụt kỹ năng số đã và đang âm thầm đẩy phụ nữ vùng cao ra khỏi dòng chảy của đời sống hiện đại.
Sự “mù công nghệ” ở phụ nữ dân tộc thiểu số không chỉ là lỗ hổng kiến thức, mà còn là rào cản với quyền được tiếp cận thông tin, dịch vụ và cơ hội phát triển. Họ không thể tự mình tra cứu thông tin về chăm sóc sức khỏe, chính sách bảo hiểm xã hội, thậm chí không biết cách đăng ký cho con học mầm non online - những việc tưởng chừng rất cơ bản ở vùng đồng bằng. Bên cạnh đó, tình trạng này còn khiến nhiều phụ nữ lệ thuộc hoàn toàn vào người khác trong các quyết định tài chính và hành chính. Đơn cử nhiều bài viết trên Báo Kon Tum cho thấy việc triển khai và sử dụng dịch vụ công trực tuyến tại tỉnh còn gặp nhiều thách thức, đặc biệt là ở cấp xã, do nhận thức của người dân về dịch vụ công trực tuyến còn hạn chế. Nhiều phụ nữ dân tộc không tự sử dụng được dịch vụ công trực tuyến cấp xã, dù địa phương đã có cổng dịch vụ hoạt động ổn định…
Không chỉ ở khía cạnh hành chính - sự chậm chân về kỹ năng số cũng tước đi của phụ nữ cơ hội tạo sinh kế mới. Thị trường online mở ra cho người dân nông thôn vô vàn hướng đi: bán sản phẩm đặc sản địa phương, đặt hàng vật tư nông nghiệp, học nghề thủ công... Thế nhưng, khi công nghệ là rào cản, phụ nữ vùng cao bị gạt ra bên lề. Những mô hình khởi nghiệp nhỏ, những ý tưởng sáng tạo bị dập tắt ngay từ bước đầu chỉ vì họ không biết mở camera điện thoại đúng cách để livestream.
Câu chuyện “mù công nghệ” không phải là lỗi của phụ nữ - đó là kết quả của khoảng trống trong chính sách đào tạo kỹ năng sống và tiếp cận công nghệ. Trong nhiều năm, chương trình hỗ trợ nông thôn mới hoặc giảm nghèo tập trung vào xây dựng hạ tầng, ít quan tâm đến năng lực sử dụng công nghệ. Điều đó khiến phụ nữ dân tộc vốn đã yếu thế vì giới tính và vị trí địa lý càng khó vươn lên trong kỷ nguyên số.
Chạm vào thế giới mới bình đẳng và rộng mở hơn
Thời gian qua, Chính phủ thúc đẩy mạnh mẽ quá trình chuyển đổi số, yêu cầu sử dụng nền tảng công nghệ trở thành điều kiện thiết yếu để người dân tiếp cận dịch vụ công, y tế, giáo dục, sinh kế và thị trường lao động.
Cuộc sống của chị Tẩn Tả Mẩy dân tộc Dao Đỏ, bản Tả Phìn, thị xã Sa Pa, Lào Cai từ nhỏ đã gắn liền với núi rừng nên chị rất am hiểu các loại cây thuốc trong tự nhiên. Từ chỗ chỉ biết khai thác nguồn lợi sẵn có, chị Mẩy cùng các chị em đã đưa cây thuốc về trồng ở vườn nhà. Nhưng rồi chị lại xót xa trước cảnh những cây dược liệu quý phải mang đi bán rong, bị ép giá rẻ mạt, thậm chí bán không có người mua. Vì thế năm 2015, vượt lên những hạn chế về trình độ văn hóa, chị đã thành lập được HTX Cộng đồng Dao Đỏ, xã Tả Phìn, Sa Pa, Lào Cai để cung cấp dịch vụ tắm và phát triển sản phẩm thuốc tắm theo bài thuốc gia truyền của người Dao Đỏ. Đến nay, HTX đã có hàng trăm lao động làm việc thường xuyên và liên kết, thu nhập 2 triệu đồng/người/tháng. Thuốc tắm ngoài phục vụ khách du lịch còn được đóng chai tiêu thụ tại nhiều thị trường lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và bán hàng online trên Tiki, Shopee...
 |
|
Năm 2016, Tẩn Thị Shu trở thành người Mông đầu tiên được Forbes Vietnam vinh danh |
Học hết lớp 3, bằng nghị lực và tài năng, chị Tẩn Thị Shu 38 tuổi, dân tộc Mông, xã Lao Chải, thị xã Sa Pa, tỉnh Lào Cai đã gây dựng và quản lý thành công dự án du lịch Sapa O’Chau có thu nhập hàng tỉ đồng/năm. Năm 21 tuổi, chị đã kiếm được tiền nuôi mình và giúp đỡ gia đình bằng nghề hướng dẫn viên du lịch, từ đó chị nảy ra ý tưởng làm gì đó để những đứa trẻ vùng cao cũng được thay đổi cuộc đời và có một nghề có tương lai. Chị đã thành lập Sapa O’Chau và động viên bạn bè, trẻ em đến học tiếng Kinh, tiếng Anh và nhiều ngoại ngữ khác. Rồi chị dạy họ kỹ năng để trở thành hướng dẫn viên du lịch. Đến nay, Sapa O’Chau ngày càng lớn mạnh, vừa kinh doanh du lịch, vừa dạy chữ, đào tạo nghề cho trẻ em vùng cao và trở thành một mái nhà chung của trẻ em dân tộc nghèo. Bằng nỗ lực và đam mê của mình, chị Shu biến ước mơ trở thành hiện thực và đang từng ngày nuôi dưỡng ước mơ của hàng ngàn trẻ em vùng cao, để các em có một công việc ổn định nuôi sống chính mình. Năm 2016, Tẩn Thị Shu trở thành người Mông đầu tiên được Forbes Vietnam vinh danh là 1 trong 30 gương mặt dưới 30 tuổi có nhiều thành tựu nổi bật trong sự nghiệp.
“Năm 2019, tôi thành lập HTX Nhật Minh với mong muốn khôi phục lại các sản phẩm thủ công mỹ nghệ từ tre. Thời gian đầu, sản phẩm chưa được trau chuốt, thẩm mỹ chưa cao nên ít được khách hàng đón nhận. Từ thất bại ấy tôi cùng các thành viên trong HTX đã tìm tới tận các làng nghề tại Thái Nguyên, Thanh Hóa... để học hỏi việc đưa máy móc về hỗ trợ. Nhờ vậy mà sản phẩm của chúng tôi ngày càng đáp ứng thị hiếu người tiêu dùng. Hiện HTX tạo việc làm ổn định cho người dân địa phương với mức thu nhập bình quân từ 3 - 4 triệu/tháng. Thời gian tới, chúng tôi mở rộng vùng nguyên liệu và thị trường là các thành phố lớn để tăng việc làm và thu nhập cho người lao động”, chị Trịnh Thị Thảo, dân tộc Tày, Giám đốc HTX Nhật Minh, xã Khuôn Hà, huyện Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang cho biết…
Những ví dụ trên đây có thể thấy, nếu không được trang bị kỹ năng số, phụ nữ, nhất là phụ nữ dân tộc thiểu số, có thể bị “bỏ lại phía sau” ngay trên quê hương mình. Từ góc độ bình đẳng giới, vấn đề không chỉ nằm ở khoảng cách công nghệ, mà ở chỗ nhóm yếu thế nhất (phụ nữ dân tộc, phụ nữ đơn thân, phụ nữ nghèo) cần được ưu tiên trong chính sách và hành động. Bởi công nghệ không chỉ là công cụ, mà còn là quyền năng, là “chìa khóa” giúp phụ nữ tự chủ và nâng cao vị thế.
Thấm nhuần tư tưởng “không ai bị bỏ lại phía sau”, Dự án “Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em” (Dự án 8) - một phần của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, đã xác định trang bị kỹ năng số cho phụ nữ dân tộc là một trọng điểm hành động. Theo báo cáo tổng kết, đến tháng 3/2025, Dự án đã hỗ trợ 239 tổ nhóm sinh kế, tổ hợp tác, hợp tác xã có phụ nữ làm chủ/đồng quản lý ứng dụng khoa học công nghệ, với sự tham gia của 3.174 phụ nữ. Song song, 32 lớp đào tạo kỹ năng số được tổ chức trên toàn quốc với hơn 1.300 thành viên tham dự. Thông qua hoạt động hỗ trợ tác động tích cực đến nhận thức, trang bị các kỹ năng cần thiết nhằm nâng cao giá trị sản phẩm và hiệu quả sản xuất, kinh doanh cho phụ nữ vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, tạo nguồn thu nhập ổn định, tự chủ, phát huy vai trò của phụ nữ trong gia đình và xã hội, phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
Tại nhiều địa phương, phụ nữ đã biết quay video, chụp ảnh sản phẩm, bán hàng online, quản lý đơn hàng qua ứng dụng điện thoại. Ở Quảng Bình, phụ nữ dân tộc Vân Kiều nuôi ong lấy mật và livestream giới thiệu đặc sản rừng. Ở Thanh Hóa, người Mường đã thành lập tổ nuôi dê sinh sản, học cách quảng bá sản phẩm trên mạng xã hội…
Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn tồn tại các hạn chế như việc hỗ trợ ứng dụng khoa học công nghệ để nâng cao quyền năng kinh tế cho phụ nữ dân tộc thiểu số còn nhiều bất cập do khả năng tiếp nhận và sử dụng công nghệ còn hạn chế, trang thiết bị của các tổ hợp tác chưa đáp ứng để áp dụng khoa học công nghệ…
Nhưng dù sao thì một thực tế đã và đang hiện ra ngày càng rõ nét hơn. Đó là Dự án 8 không chỉ mang lại con số. Nó chạm vào những điều sâu xa hơn là thay đổi “nếp nghĩ, cách làm”, đánh thức khát vọng tự chủ trong mỗi người phụ nữ dân tộc thiểu số. Kỹ năng số không còn là đặc quyền của người thành phố, mà đang trở thành công cụ để qua đó người phụ nữ dân tộc có thể tự mình kết nối, sáng tạo và vươn lên.
Tuy chưa thể khẳng định công nghệ thay đổi tất cả, nhưng rõ ràng, khi người phụ nữ dân tộc chạm vào điện thoại với sự tự tin, là họ đang chạm vào thế giới mới, một thế giới bình đẳng hơn, rộng mở hơn. Bởi vậy, đầu tư vào kỹ năng số cho phụ nữ không chỉ là một chương trình, mà là một lựa chọn mang tính chiến lược, nhân văn của Dự án 8, giúp bảo đảm công bằng trong thời đại số và kiến tạo tương lai cho cả cộng đồng.
Tiếp tục nghiên cứu, đề xuất các chính sách để thúc đẩy bình đẳng giới trong quá trình thực hiện
Dự án 8 Đó là phát biểu chỉ đạo của Ủy viên TƯ Đảng, Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam Nguyễn Thị Tuyến tại Hội nghị tổng kết Dự án 8 “Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em” trong Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS & MN) giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I từ năm 2021 đến 2025” ngày 20/5/2025. Theo Chủ tịch Nguyễn Thị Tuyến, trong bối cảnh sắp xếp bộ máy toàn hệ thống chính trị, cùng với việc chuyển đổi số mạnh mẽ, để có thể tổ chức thực hiện Dự án 8 giai đoạn 2026 - 2030, cần tiếp tục phát huy vai trò đơn vị nòng cốt trong công tác tuyên truyền, vận động nâng cao nhận thức, thay đổi “nếp nghĩ, cách làm” của phụ nữ, trẻ em gái tại vùng đồng bào DTTS & MN; nghiên cứu, đề xuất các chính sách cụ thể, đặc thù thúc đẩy bình đẳng giới và hỗ trợ giải quyết những vấn đề xã hội cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em vùng đồng bào DTTS & MN trong Chương trình giai đoạn 2026 - 2030, góp phần hiện thực hóa mục tiêu “Không để ai bị bỏ lại phía sau” và thực hiện thành công mục tiêu Chiến lược quốc gia về bình đẳng giới giai đoạn 2021 - 2030.
Nguồn: https://baophapluat.vn/du-an-8-va-van-de-trang-bi-ky-nang-so-cho-phu-nu-dan-toc-thieu-so-binh-dang-gioi-can-bao-trum-so-hoa-post550284.html
Bình luận (0)