Riêng với cộng đồng người Khmer tại Đồng Nai, những nỗ lực âm thầm nhưng bền bỉ từ các ngôi chùa Nam tông trên địa bàn tỉnh đang trở thành điểm tựa quý báu để gìn giữ ngôn ngữ và văn hóa Khmer.
Gắn tiếng nói, chữ viết với tinh thần dân tộc
Theo thống kê, tỉnh Đồng Nai hiện có 10 ngôi chùa và 1 cơ sở tu học theo phái Phật giáo Nam tông, chủ yếu phân bố ở các xã, phường của tỉnh Bình Phước (cũ).
Tại đây, các sư thầy không chỉ chuyên tu và hành đạo mà còn đóng vai trò là người thầy truyền đạt tiếng nói, chữ viết và nét đẹp văn hóa truyền thống Khmer đến với các thế hệ trẻ trong cộng đồng.
 |
| Đại đức Sơn Hoàng Sướng (chùa Bồ Đề Tông) dạy học cho con em đồng bào dân tộc Khmer tại xã Tân Tiến. Ảnh: Đào Bằng |
Dù mới thành lập, chùa Bồ Đề Tông ở xã biên giới Tân Tiến cơ sở vật chất còn gặp nhiều khó khăn nhưng các sư thầy ở đây đã xem việc dạy tiếng nói và chữ viết Khmer cho đồng bào trong xã là nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu trong công tác Phật sự của chùa.
Đại đức Sơn Hoàng Sướng, người chịu trách nhiệm hướng dẫn bà con tại lớp học tiếng Khmer của chùa Bồ Đề Tông, chia sẻ: “Dẫu chùa chỉ mới đặt nền móng xây dựng, cơ sở vật chất còn thiếu thốn, nhưng khi chúng tôi thông báo mở lớp, đã có đến gần 50 người đăng ký theo học. Tôi hy vọng ngôi chùa này sẽ là mái nhà chung, đặc biệt là nơi để mỗi người con Khmer có thể tìm về học lại ngôn ngữ "mẹ đẻ", hiểu đạo lý ở đời và sống có ích giữa cộng đồng.”
Một ngôi chùa khác đang tích cực gìn giữ ngôn ngữ Khmer là chùa Sirivansa (còn gọi là chùa Miên) tại phường Bình Phước. Tại đây, Đại đức Danh Dara, trụ trì nhà chùa, đều đặn giảng dạy tiếng Khmer cho gần 30 học sinh từ 8 đến 16 tuổi vào mỗi buổi chiều từ thứ Hai đến thứ Bảy hằng tuần. Hoạt động này đã được duy trì suốt từ năm 2012 đến nay, đặc biệt trong các kỳ nghỉ hè.
 |
| Các em học sinh chăm chú học đánh vần tiếng "mẹ đẻ" dưới sự hướng dẫn của Sư Danh Dara (chùa Miên). Ảnh: Từ Huy |
Sau hơn một thập kỷ, lớp học tại chùa Miên đã được đầu tư bài bản hơn: có bàn ghế, bảng chữ cái, bảng số in khổ lớn, giáo cụ trực quan phù hợp với trẻ nhỏ. Quan trọng hơn, đây là không gian thân thiện, gần gũi giúp các em cảm dễ tiếp cận và ghi nhớ ngôn ngữ truyền thống.
Em Trương Thị Diễm My, 14 tuổi, phường Bình Phước chia sẻ: “Em mới theo học tại chùa Miên được hơn một tháng nhưng đã có thể đọc lưu loát và nhớ khá nhiều tiếng nói, chữ viết Khmer. Ngoài ra, em còn biết thêm rất nhiều điều về văn hoá dân tộc mình, giúp cho những ngày hè của chúng em thật sự ý nghĩa.” Diễm My hồ hởi chia sẻ.
Là người Khmer, hơn ai hết, sư thầy hiểu rõ sự phong phú cũng như độ khó của ngôn ngữ Khmer. Đại đức Danh Dara cho biết: “Chữ Khmer khó viết, khó nhớ. Để các em viết được, đòi hỏi cả một quá trình lâu dài. Các sư dạy ở đây chủ yếu để các em biết nói và sử dụng tiếng Khmer là chính.”
Mở rộng đào tạo tiếng Khmer chuyên nghiệp
Không chỉ dừng lại ở những lớp học nhỏ lẻ, chùa Wat Phum Thom (còn gọi là chùa Sóc Lớn) – ngôi chùa gần 100 năm tuổi ở xã Lộc Hưng, được nhiều người biết đến là một ngôi trường có số người theo học tiếng Khmer đông nhất tỉnh Đồng Nai. Trường nằm trong khuôn viên chùa, được xây dựng theo lối kiến trúc Khmer với hơn 20 phòng học. Hiện chùa duy trì 5 khối từ lớp 1 đến lớp 5. Sau 15 năm duy trì, số học sinh theo học tại chùa Sóc Lớn ngày càng tăng, mỗi năm lên đến hơn 400 em. Hiện 11 giáo viên người Khmer luân phiên giảng dạy từ thứ Hai đến Chủ nhật hàng tuần.
Em Thị Sập Hắt, xã Lộc Hưng, học sinh cũ của trường nhưng vào mỗi dịp hè vẫn tranh thủ quay lại chùa để dạy cho các học sinh mới. Em cho biết: Em muốn góp chút sức mình cùng với nhà chùa, giúp các bé biết chữ viết và tiếng nói mẹ đẻ của mình. Để các em biết rằng, ngoài tiếng nói và chữ viết phổ thông thì tiếng nói và chữ viết dân tộc mình vẫn còn tồn tại.
 |
| Học sinh luyện viết chữ tại lớp học trong chùa Sóc Lớn. Ảnh: Từ Huy |
Không chỉ là nơi dạy học, chùa Sóc Lớn còn là điểm thi tập trung cho các lớp học Khmer tại nhiều chùa khác trong và ngoài xã. Đây cũng là nơi truyền cảm hứng để nhiều học sinh dân tộc Khmer sau này thi vào các trường trung cấp, cao đẳng, đại học dành riêng cho người Khmer tại miền Tây Nam Bộ. Qua đó giúp các em thực hiện được ước mơ tiếp cận ngôn ngữ Khmer ở những trình độ cao hơn, chuyên nghiệp hơn.
 |
| Em Thị Sập Hắt đứng lớp hướng dẫn đọc và viết chữ khmer cho các em tại chùa Sóc Lớn. Ảnh: Từ Huy |
Thượng tọa Thích Pháp Quyền (Thạch Nê), Ủy viên Hội đồng Trị sự Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam, Phó ban kiêm Chánh Thư ký Ban Trị sự Phật giáo tỉnh Đồng Nai, Trụ trì chùa Sóc Lớn cho biết: Hè là khoảng thời gian quý báu để tổ chức các lớp học dạy tiếng và chữ Khmer. Để thu hút bà con đến học, tất cả chương trình học ở trường đều được đào tạo miễn phí. Sách vở, cũng như việc ăn uống cho trẻ, đều được nhà chùa và các mạnh thường quân hỗ trợ. Đây không chỉ là một ngôi trường dạy ngôn ngữ Khmer mà còn là nơi sinh hoạt văn hoá, tôn giáo, một ngôi nhà chung duy trì tín ngưỡng của cộng đồng người Khmer.
Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, tiếng "mẹ đẻ" của nhiều dân tộc thiểu số đang dần mai một khi lớp trẻ ngày càng ít sử dụng. Do đó, những lớp học tại chùa, nơi giao thoa giữa giáo dục và tín ngưỡng, đang đóng vai trò vô cùng quan trọng. Không đơn thuần là nơi học chữ, các ngôi chùa Nam tông Khmer tại Đồng Nai đang góp phần giữ gìn hồn cốt dân tộc, tiếp nối bản sắc văn hóa giữa dòng chảy hiện đại.
Lyna Phan
Nguồn: https://baodongnai.com.vn/van-hoa/202507/giugintieng-khmer-giua-dong-chay-hien-dai-fe80828/
Bình luận (0)