Gỗ và hành trình bảo tồn di sản kiến trúc

Là vật liệu gắn bó mật thiết với truyền thống kiến trúc Việt Nam, gỗ không chỉ hiện diện như một chất liệu xây dựng – mà còn mang theo chiều sâu văn hóa, tâm hồn và cả những ký ức lịch sử. Trong bối cảnh bảo tồn di sản đang trở thành một thách thức, ngày 25/6, tại Trung tâm Giao lưu Văn hóa Phố cổ Hà Nội (50 Đào Duy Từ, quận Hoàn Kiếm) đã diễn ra tọa đàm “Gỗ – Đôi bàn tay hay tâm hồn người thợ”.

Tọa đàm "Gỗ – Đôi bàn tay hay tâm hồn người thợ" mang đến những góc nhìn chuyên sâu, giàu cảm xúc và đầy cảm hứng về kiến trúc gỗ – từ thực tiễn làm nghề đến triết lý bảo tồn, đồng thời đánh dấu bước khởi động cho chương trình hợp tác đào tạo về kiến trúc gỗ. Sự kiện thu hút đông đảo sự quan tâm từ giới kiến trúc sư, nghệ nhân, nhà nghiên cứu và các bạn trẻ yêu thích bảo tồn.

Với sự đồng tổ chức của Wood Hub Hà Nội, Ban Quản lý Hồ Hoàn Kiếm và Phố cổ Hà Nội, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội cùng Tạp chí Kiến trúc – Hội Kiến trúc sư Việt Nam, tọa đàm quy tụ các chuyên gia trong lĩnh vực thiết kế, bảo tồn, và đào tạo kiến trúc, trong đó nổi bật là diễn giả chính – KTS Suntan Viengsima (Đại học Công nghệ Rajamangala Thanyaburi, Thái Lan), một trong những kiến trúc sư hàng đầu Đông Nam Á trong lĩnh vực kiến trúc gỗ.

Các chuyên gia trao đổi, thảo luận tại Tọa đàm.

KTS. Suntan Viengsima đang theo đuổi chuỗi nghiên cứu sâu về kỹ thuật, dụng cụ và phương pháp thi công truyền thống. Trong các dự án bảo tồn công trình Ayutthaya, ông trực tiếp khảo sát và giải mã kỹ thuật ghép mộng, các mối nối không cần đinh, thể hiện trình độ cao của thợ mộc xưa.

Trong khuôn khổ tọa đàm, KTS. Suntan Viengsima cũng dẫn lại nhiều dự án trùng tu kiến trúc di sản bằng gỗ tại Thái Lan, nơi người làm nghề không chỉ giữ lại vật liệu cũ, mà còn giữ lại tinh thần, hơi thở văn hóa của từng ngôi nhà, đình, chùa – từ hình khối cho tới cách đón ánh sáng, thông gió, hoặc tổ chức không gian sinh hoạt. Ông cũng chia sẻ triết lý của mình rằng: làm việc với gỗ không chỉ là một hành trình sáng tạo mang tinh thần nghệ sĩ, mà còn đòi hỏi sự tỉ mỉ, chính xác và hiểu biết sâu như một nhà khoa học.

“Chúng ta hãy làm gỗ như một người nghệ sĩ – nhưng lao động với gỗ như một khoa học”, ông nhấn mạnh. Gỗ không đơn thuần là vật liệu – đó là một đối tượng sống, cần được thấu hiểu bằng cả cảm xúc lẫn tri thức.

KTS. Suntan Viengsima chia sẻ tại tọa đàm.

Tại Việt Nam, kiến trúc gỗ là một trong những di sản lớn nhưng cũng đang chịu nhiều thách thức nhất. Từ phố cổ Hà Nội cho đến các làng cổ ở Bắc Bộ, rất nhiều công trình có giá trị đang bị xuống cấp do thiếu vật liệu thay thế, thiếu thợ lành nghề và quan trọng hơn là thiếu tư duy bảo tồn đúng đắn.

Các chuyên gia tham dự tọa đàm kỳ vọng rằng, kiến trúc gỗ truyền thống sẽ không chỉ được nhìn nhận như một phần di sản cần gìn giữ, mà còn là chất liệu sống có thể tiếp tục hiện diện trong đời sống đương đại. Việc tạo dựng những không gian để gỗ được sử dụng, được hiểu đúng và được duy trì như một phần tự nhiên của môi trường sống chính là cách thiết thực nhất để bảo tồn. Bởi di sản – nhất là di sản kiến trúc – không thể chỉ nằm trong bảo tàng, mà cần được sống cùng, tương tác cùng, và phát triển cùng với cộng đồng hôm nay.

Toàn cảnh tọa đàm "Gỗ – Đôi bàn tay hay tâm hồn người thợ".

Từ những chia sẻ tại buổi tọa đàm, có thể thấy: bảo tồn kiến trúc gỗ không phải là việc lặp lại cái cũ, mà là một quá trình gạn lọc, hiểu, và kết nối giữa vật liệu, lịch sử và con người hôm nay. Trong bối cảnh đô thị hóa và đổi mới không gian sống diễn ra nhanh chóng, kiến trúc gỗ – nếu được hiểu đúng và sử dụng đúng – có thể trở thành một “cầu nối” giúp văn hóa Việt Nam được tiếp diễn trong nhịp sống hiện đại.

Sự kiện đồng thời cũng mở ra cơ hội hợp tác đào tạo giữa các trường kiến trúc trong nước với các chuyên gia quốc tế như Thái Lan và truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ, đặc biệt là sinh viên ngành kiến trúc, thiết kế và xây dựng, để hiểu gỗ như một di sản sống chứ không đơn thuần là vật liệu./.

• Bản tin VHTTDL số 354: Bảo tồn Di sản kiến trúc trong bối cảnh mới

• Chiêm ngưỡng di sản kiến trúc giáo dục qua góc nhìn nghệ thuật sáng tạo

Nguồn: https://bvhttdl.gov.vn/go-va-hanh-trinh-bao-ton-di-san-kien-truc-20250625213651259.htm