Họa sĩ Thu Trần mang thơ Nguyễn Huy Thiệp, ‘Xống chụ xon xao’ tri ân Sơn La

Tại Quảng trường thành phố Sơn La, tỉnh Sơn La tối 9-10, giữa hai mái nhà sàn cũ được phủ đầy vải, lụa, tranh, những cuộn tơ sặc sỡ khổng lồ, nghệ sĩ Tây Phong trình diễn thơ Nguyễn Huy Thiệp và truyện thơ ‘Xống chụ xon xao’.

Hai nhà sàn được dựng thành tác phẩm nghệ thuật, các nghệ sĩ tham gia chương trình tại lễ khai mạc tối 9-10 - Ảnh: YÊN KHƯƠNG

Đây là phần trình diễn khai mạc trưng bày Xống chụ xon xao - một chương trình kết hợp trình diễn, sắp đặt, triển lãm nghệ thuật nằm trong chuỗi hoạt động kỷ niệm 130 năm thành lập tỉnh Sơn La (10-10-1895 - 10-10-2025).

Nguyễn Huy Thiệp, Xống chụ xon xao và những phụ nữ Thái ngồi thêu

Khởi nguồn từ họa sĩ Thu Trần - một người sinh trưởng ở Sơn La và có nhiều năm gắn bó với mảnh đất này, các nghệ sĩ Tây Phong, Lê Thị Minh Tâm, Nguyễn Trần Thảo Nguyên cùng hợp lại để làm một chương trình nghệ thuật đặc biệt để tri ân mảnh đất đã cho họ rất nhiều dưỡng chất nuôi dưỡng tâm hồn nghệ sĩ của mình.

Chương trình kết hợp nghệ thuật trình diễn, sắp đặt và hội họa. Trong đó phần trình diễn chỉ diễn ra trong buổi tối khai mạc 9-10.

Chia sẻ với Tuổi Trẻ Online, nghệ sĩ Thu Trần cho biết Tây Phong trình diễn "đặc sản" văn chương của người Thái - truyện thơ Xống chụ xon xao (Tiễn dặn người yêu), cùng những vần thơ trích trong truyện ngắn Chuyện tình kể trong đêm mưa của Nguyễn Huy Thiệp trên nền âm nhạc truyền thống dân tộc Thái với hát khắp (hát truyền thống của người Thái) và tiếng đàn môi, hòa trộn cùng âm nhạc đương đại.

Tây Phong cũng trình diễn cả những bài thơ của Thu Trần viết cho mảnh đất Sơn La chị luôn yêu thương và hàm ơn.

Khi những vần thơ đầy rung động về một chuyện tình buồn của Nguyễn Huy Thiệp được ngân vang giữa sương gió Sơn La, nơi ông đã có 10 năm gắn bó, hút từ ấy bao dưỡng chất nuôi nấng văn nghiệp lừng lẫy của mình, những người con của Sơn La nhận ra nhà văn tài năng ấy cũng chính là một người con của những pò những mệ nơi đây.

Họa sĩ Thu Trần nói mỗi lần đọc những câu thơ ấy của Nguyễn Huy Thiệp chị đều run lên vì vẻ đẹp trong cách mà Nguyễn Huy Thiệp viết về tình yêu, nỗi đau của con người.

Nghệ sĩ Tây Phong trình diễn thơ Xống chụ xon xao cùng tiếng hát khắp truyền thống của người Thái - Video: YÊN KHƯƠNG

5 cuộc tơ khổng lồ sẽ được sắp đặt tại triển lãm - Ảnh: NVCC

Hình ảnh ấn tượng trong triển lãm sắp đặt Xống chụ xon xao - Ảnh: NVCC

Cuộc trở về của họa sĩ Thu Trần

Sau phần khai mạc, công chúng tiếp tục được thưởng thức không gian sắp đặt đẹp đẽ và ăm ắp màu sắc văn hóa Thái.

Hai mái nhà sàn cũ vốn là nhà của đồng bào được gom lại để dựng thành tác phẩm nghệ thuật. Nơi hai khung nhà sàn này giăng đầy tranh vẽ kết hợp khâu chỉ đỏ, từ mái nhà xuống đất.

Bên trong nhà là những "phưm" (một bộ phận trong khung cửi của người Thái Tây Bắc) được dùng làm khung tranh, treo cùng những con thoi đã in hằn bao dấu vân tay khéo léo của những người phụ nữ Thái ươm tơ dệt vải mà Thu Trần sưu tầm được từ các bản làng Sơn La trong nhiều năm.

Để chuẩn bị cho dự án nghệ thuật Piêu Du, họa sĩ Thu Trần đã dành nhiều ngày ngồi khâu vá, cùng sự trợ giúp của nhiều chị gái, em gái Thái - Ảnh: NVCC

Những cột nhà cũ mang dấu tay của tổ tiên, những bậc thang mòn, in bước chân của mẹ, những tấm vách rách được vá lại bằng tranh thêu. Không gian nhuộm đầy sắc màu núi rừng của tranh Thu Trần, Lê Thị Minh Tâm, Nguyễn Trần Thảo Nguyên, những giai điệu, lời ca của khúc hát khắp, tiếng đàn môi…

Những đẹp đẽ tôn vinh nghệ thuật và văn hóa Thái ấy chính là tấm lòng của nghệ sĩ Thu Trần cùng đồng nghiệp dành tri ân mảnh đất đã trở thành nơi cắm rễ cho cái cây nghệ thuật trong chị.

Quê ở xứ Đoài xưa (nay là Hà Nội), nhưng cơ duyên đưa Thu Trần sinh trưởng ở Sơn La, lấy chồng sinh con, dạy mỹ thuật nhiều năm ở đây.

Theo nhà nghiên cứu Phan Cẩm Thượng, chính Sơn La với nền văn hóa của người Thái và những sắc tộc khác đã đem lại những kiến văn đầu tiên về cuộc sống cho nghệ sĩ Thu Trần. Con người sơn cước, niềm vui nỗi buồn, cảnh sắc núi rừng…tất cả là những nguồn sống đầu tiên cần thiết cho một nghệ sĩ.

Sau này rời Sơn La, như cái cây đã cắm rễ chốn ấy, Thu Trần như chưa bao giờ thật sự ra khỏi mảnh đất này. Họa sĩ vẫn thường xuyên đi lại giữa Sơn La - Hòa Bình - Hà Nội. Con đường ấy như mạch sống trong cơ thể, nuôi dưỡng tâm hồn nghệ sĩ trong chị.

Và lần này chị trở về với một chương trình nghệ thuật đầy tâm huyết Xống chụ xon xao.

Tranh của Nguyễn Trần Thảo Nguyên tham gia sự kiện

Tranh của họa sĩ Thu Trần trưng bày tại triển lãm

Thu Trần sinh năm 1970, từng giành giải nhất về hội họa của Hội Mỹ thuật Việt Nam (năm 2014). Hội họa của chị được các bậc đàn anh như Lý Trực Sơn, Phan Cẩm Thượng... đánh giá cao ở tình yêu nghệ thuật tha thiết và thuần khiết.

THIÊN ĐIỂU

Nguồn: https://tuoitre.vn/hoa-si-thu-tran-mang-tho-nguyen-huy-thiep-xong-chu-xon-xao-tri-an-son-la-20251008220823321.htm