Lạm dụng thuốc tránh thai và nguy cơ huyết khối, đột quỵ

Đau đầu dữ dội, vận động yếu

Khoa Đột quỵ não, Viện Thần kinh, Bệnh viện T.Ư Quân đội 108 (Hà Nội) vừa tiếp nhận và điều trị thành công 2 bệnh nhân (BN) nữ trẻ tuổi bị đột quỵ do huyết khối xoang tĩnh mạch não. Trong đó, 1 trường hợp nhập viện trong tình trạng nguy kịch.

Lạm dụng thuốc tránh thai và nguy cơ huyết khối, đột quỵ - Ảnh 1. — Các nghiên cứu mới lưu ý phụ nữ cần được bác sĩ tư vấn nếu dùng thuốc tránh thai lâu dài

Khoảng 3 - 4 ngày trước nhập viện, BN có triệu chứng đau đầu, dùng thuốc giảm đau đỡ ít, vẫn sinh hoạt bình thường. Trước ngày nhập viện, BN xuất hiện đau đầu dữ dội. BN được đưa đến bệnh viện trong tình trạng rối loạn ý thức, co giật toàn thể liên tục, hôn mê sâu, liệt tứ chi, giãn đồng tử.

Kết quả chụp cắt lớp vi tính sọ não xác định BN bị chảy máu não lớn chuyển dạng thùy đỉnh 2 bên do huyết khối xoang tĩnh mạch dọc trên và hội lưu xoang. Xét nghiệm D-Dimer (đánh giá tình trạng khối máu đông trong mạch máu) tăng cao trên 5.000 ng/mL. Sau đợt điều trị tích cực, BN đã tỉnh, cai được máy thở, giao tiếp được và sinh hoạt chủ động một phần.

Trường hợp khác là nữ BN trẻ tuổi vào viện do đau đầu kéo dài, yếu nửa người trái tăng dần, khó đi lại. Qua kết quả chụp và các xét nghiệm, các bác sĩ chẩn đoán BN nhồi máu não vùng thái dương phải do huyết khối xoang thẳng, xoang sigma và xoang ngang trái. BN được điều trị nội khoa bằng thuốc chống đông theo phác đồ và đã hồi phục tốt, ra viện với khả năng sinh hoạt độc lập.

Nguy cơ tăng cao hơn ở phụ nữ hút thuốc lá

Th.S Nguyễn Hải Linh, bác sĩ Khoa Đột quỵ não (Viện Thần kinh, Bệnh viện T.Ư Quân đội 108), thông tin thêm: 2 nữ BN trên đều đang sử dụng thuốc tránh thai hằng ngày trong thời gian kéo dài. Thuốc tránh thai đường uống hằng ngày thường chứa hormone estrogen và progesterone, hoạt động theo cơ chế ức chế sự rụng trứng; làm dày chất nhầy cổ tử cung, ngăn tinh trùng tiếp cận trứng; thay đổi nội mạc tử cung, ngăn trứng làm tổ. Việc lạm dụng trong thời gian dài có thể gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng, đặc biệt là tăng nguy cơ hình thành huyết khối (cục máu đông).

Theo các số liệu đã được thống kê chung tại các quốc gia, tỷ lệ thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch ở phụ nữ dùng thuốc tránh thai tăng gấp 3 - 6 lần so với người không dùng.

Th.S Nguyễn Hải Linh (Khoa Đột quỵ não, Viện Thần kinh, Bệnh viện T.Ư Quân đội 108)

Bác sĩ Nguyễn Hải Linh chia sẻ, theo các số liệu đã được thống kê chung tại các quốc gia, tỷ lệ thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch ở phụ nữ dùng thuốc tránh thai tăng gấp 3 - 6 lần so với người không dùng. Huyết khối xoang tĩnh mạch não có thể gây biến chứng đột quỵ chảy máu não, hoặc đột quỵ nhồi máu não, hoặc có thể kết hợp cả chảy máu, nhồi máu não. Nguy cơ này tăng cao hơn ở phụ nữ có hút thuốc lá, thừa cân, béo phì; tiền sử gia đình có người bị đột quỵ, huyết khối.

Không tự ý kéo dài thời gian uống thuốc tránh thai

Th.S Nguyễn Hải Linh lưu ý: Nếu có ý định sử dụng thuốc tránh thai hàng tháng dài hạn, phụ nữ nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được thăm khám, làm xét nghiệm cần thiết và được tư vấn dùng thuốc an toàn, hiệu quả; tư vấn phương pháp tránh thai phù hợp nhất với thể trạng và điều kiện sức khỏe. Đặc biệt, không tự ý sử dụng hoặc kéo dài thời gian uống thuốc khi chưa có chỉ định chuyên môn.

Bên cạnh viên thuốc tránh thai, bạn có thể cân nhắc các biện pháp như: đặt vòng tránh thai (IUD), cấy que tránh thai, triệt sản (đối với người không còn nhu cầu sinh con), bao cao su (biện pháp đơn giản, không nội tiết).

Nghiên cứu mới

Theo một nghiên cứu lớn từ Đan Mạch đăng trên The BMJ (một trong những tạp chí y khoa tổng quát lâu đời nhất thế giới) hồi tháng 2.2025, một số thuốc tránh thai nội tiết có liên quan đến nguy cơ đột quỵ và đau tim; trong đó, ước tính nguy cơ cao nhất là đối với các sản phẩm có chứa estrogen. Nghiên cứu được thực hiện dựa trên hồ sơ kê đơn của 2 triệu phụ nữ Đan Mạch trong độ tuổi 15 - 49 từ năm 1996 - 2021.

Theo đó, thuốc tránh thai kết hợp estrogen-progestin có liên quan đến nguy cơ đột quỵ do thiếu máu cục bộ và đau tim cao gấp đôi, tương đương với một cơn đột quỵ cho mỗi 4.760 phụ nữ sử dụng thuốc tránh thai kết hợp trong 1 năm và một cơn đau tim cho mỗi 10.000 phụ nữ sử dụng mỗi năm.

Các nhà nghiên cứu nhấn mạnh mặc dù nguy cơ tuyệt đối vẫn ở mức thấp, nhưng xét đến sự phổ biến của thuốc tránh thai và mức độ nghiêm trọng đối với một số tình trạng sức khỏe (tuổi tác, huyết áp cao, tiểu đường, thừa cân, hút thuốc…), các bác sĩ nên cân nhắc nguy cơ tiềm ẩn khi kê đơn biện pháp tránh thai bằng nội tiết tố.

Ước tính có gần 250 triệu phụ nữ trên toàn thế giới sử dụng biện pháp tránh thai nội tiết. Các nghiên cứu trước đây cũng đã chỉ ra nguy cơ đột quỵ do thiếu máu cục bộ và đau tim có thể tăng lên khi lạm dụng chúng.

Phương An

Tại VN, theo một nghiên cứu của một số bệnh viện đầu ngành sản khoa (năm 2021), gần 50% phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ từng sử dụng thuốc tránh thai, trong đó gần 20% dùng liên tục trên 12 tháng mà không qua thăm khám định kỳ.