Lần giở con đường giao thương xứ Quảng

Các chuyên gia khai quật di tích Tiên Lãnh

Từ nguồn xuống biển

Từ xa xưa, người ở vùng đồng bằng xứ Quảng đã mang các loại hàng hóa như chiêng, ché, đồ sắt, mắm, muối, cá khô, vải sợi... theo đường sông và đường bộ đưa đến vùng thượng du. Họ mua bán, trao đổi lấy các sản vật ở miền núi như trầm hương, quế, tiêu, các loại gỗ quý...

Sông Thu Bồn và Vu Gia đóng vai trò rất quan trọng trên con đường giao thương xưa. Từ vùng cửa sông, ven biển lên đến thượng nguồn có hơn 50 di chỉ văn hóa Sa Huỳnh đã được phát hiện ở đôi bờ của 2 con sông này.

Trong các di chỉ Sa Huỳnh xứ Quảng đã xuất hiện một khối lượng lớn các công cụ và vũ khí bằng sắt, đồ đồng thau, đồ trang sức bằng đá quý, vàng, hạt chuỗi mã não, hạt chuỗi thủy tinh... Điều này cho thấy xã hội Sa Huỳnh ở xứ Quảng đã khá phát triển, ngoài trồng lúa và đánh cá, người cổ Sa Huỳnh còn khai thác các sản vật quý giá trong rừng.

Chưa kể, qua nghiên cứu các di vật đã tìm thấy trong các di tích Sa Huỳnh ở xứ Quảng, có một số công cụ, vũ khí bằng đồng thau mang đặc trưng văn hóa Đông Sơn. Từ lưỡi giáo hình búp đa ở di tích Tam Mỹ (Tam Xuân), lưỡi giáo hình lá mía, chiếc dao găm đốc chữ T ở di chỉ Phú Hòa (Tam Xuân); rìu xòe cân, rìu hình thang, rìu lưỡi xéo, mũi giáo hình lá mía, hình búp đa ở gò Mả Vôi (Duy Xuyên)…

Đặc biệt, có chiếc trống đồng Đông Sơn thuộc loại II Heger được tìm thấy ở khe Lành Anh (Sông Trà). Trong đó, khuyên tai hai đầu thú đã xuất hiện trong di tích thuộc văn hóa Đông Sơn ở Xuân An (Nghệ An).

Cùng thời kỳ với văn hóa Sa Huỳnh và văn hóa Đông Sơn, văn hóa Đồng Nai mang những đặc trưng nổi bật của vùng đất Đông Nam Bộ. Tại khu vực này xuất hiện một số di tích mộ táng kiểu Sa Huỳnh, có chôn theo nhiều công cụ, vũ khí bằng sắt, đồ trang sức đá ngọc, mã não, thủy tinh… đặc biệt là bộ sưu tập 32 khuyên tai hai đầu thú tại hai di tích Giồng Phệt và Giồng Cá Vồ (Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh).

Những cứ liệu nói trên minh chứng cách nay hàng ngàn năm, con đường giao thương đã được thiết lập giữa các cư dân cổ ở ba vùng Bắc - Trung - Nam.

Vượt đại dương

Người cổ Sa Huỳnh giao thương với thế giới bên ngoài chủ yếu bằng đường thủy; với những thuyền bè thô sơ, nương theo các dòng hải lưu của Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương, họ có thể đến được các miền đất khác trong vùng Đông Á và Nam Á, đồng thời thuyền bè của cư dân cổ các vùng khác cũng cập bến một số nơi ven biển Việt Nam để trao đổi mua bán các sản phẩm cần thiết.

Trang sức Sa Huỳnh thu được từ các đợt khai quật

Các nhà khảo cổ đã phát hiện được 4 chiếc gương đồng thau thời Tây Hán tại các di chỉ An Bang (Hội An), Bình Yên (Quế Sơn), Gò Dừa (Duy Xuyên) và Lai Nghi (Điện Bàn).

Cùng với các di vật mang yếu tố Hán đã được tìm thấy trước đó như bát đồng, một số hạt lục lạc đồng thời Tây Hán; những đồng tiền Ngũ Thù, tiền Vương Mãng, dao găm kiểu Hán ở Hậu Xá (Hội An), hoa văn in ô vuông kiểu Hán trên đồ gốm...

Trong chuyên khảo “Tiếp xúc Ấn Độ” trong văn hóa Sa Huỳnh, TS. Nguyễn Kim Dung cho rằng các hạt chuỗi đá agate có vạch trắng đen, hạt chuỗi granet màu tím… được sản xuất ở khu vực Khambat hoặc Arikamada (Ấn Độ), đã có mặt ở vùng đất văn hóa Sa Huỳnh qua con đường giao thương.

Trong công trình nghiên cứu “Sa HuỳnhLâm Ấp - Chămpa - Thế kỷ 5 trước Công nguyên đến thế kỷ 5 sau Công nguyên (một số vấn đề khảo cổ học)”, GS.TS. Lâm Thị Mỹ Dung cho biết, các loại hạt chuỗi bằng chất liệu hồng mã não, đá mã não, crystal, thủy tinh trong các di chỉ Sa Huỳnh ở xứ Quảng là những di vật có nguồn gốc ở vùng Nam Á.

Qua các di vật phát hiện được trong các di tích khảo cổ học thời tiền sử và sơ sử, cho thấy mạng lưới giao thương ở xứ Quảng đã được hình thành từ trước Công nguyên, đặt nền móng cho sự phát triển của cảng thị Champa và thương cảng Hội An ở vùng hạ lưu sông Thu Bồn vào những thế kỷ sau…

Nguồn: https://baodanang.vn/lan-gio-con-duong-giao-thuong-xu-quang-3300868.html