Mưa đỏ - Hồi ức về một cuộc chiến

Cảnh trong phim Mưa đỏ (Ảnh: Galaxy Studio)

Năm 1964, nhà thơ Nguyễn Mỹ trong bài thơ Cuộc chia ly màu đỏ đã viết:

Tôi nhìn thấy một cô áo đỏ

Tiễn đưa chồng trong nắng vườn hoa

Chồng của cô sắp sửa đi xa

Cùng đi với nhiều đồng chí nữa

Trong phim Mưa đỏ, trên sân ga ấy chắc hẳn có cả những người vợ tiễn chồng, mẹ tiễn con và có cả những chàng trai chưa từng được nắm tay người con gái nên chỉ có người thân ra tiễn.

Hình ảnh cảm động nhất chính là một người mẹ quan chức tiễn con trai mình ra trận. Đó là một chi tiết tâm lý rất người, rất đời bởi cổng trường đại học vẫn dành chỗ cho Cường nhưng anh làm sao có thể lên giảng đường khi những người cùng thế hệ anh, nhiều người đã viết đơn bằng máu để xin ra chiến trường mà nhân vật người lính trẻ Tú trong phim là một minh chứng.

Viết đến đây, tôi lại nhớ lời người mẹ trong Một người Hà Nội của Nguyễn Khải, bà đã xác định con trai mình đi chiến đấu thì xác suất hy sinh là rất lớn, song bà cho rằng con trai không thể ở nhà khi những người đồng trang lứa đang ngoài mặt trận.

Không chỉ mẹ Cường mà khi ấy, nhiều con cháu của các nhà lãnh đạo quốc gia cũng từng xung phong ra mặt trận và nhiều người đã không trở về. Con trai độc nhất của Thủ tướng Phạm Văn Đồng là Phạm Sơn Dương, dù có cha là Thủ tướng, mẹ bị bệnh nặng và có suất đi học đại học ở nước ngoài nhưng cũng xung phong ra mặt trận; con trai Phó Thủ tướng Hoàng Anh là phi công Hoàng Tam Hùng đã hy sinh trên bầu trời Hà Nội khi chiến đấu chống lại không quân Mỹ đánh phá miền Bắc Việt Nam; con gái Thủ tướng Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam Huỳnh Lan Khanh hy sinh ở chiến trường Tây Ninh bằng cách nhảy khỏi máy bay địch khi bị bắt,…

Nhà thơ Thanh Thảo trong Khúc Bảy đã viết:

Chúng tôi đã đi không tiếc đời mình

(Những tuổi hai mươi làm sao không tiếc)

Nhưng ai cũng tiếc tuổi hai mươi thì còn chi Tổ quốc?

Đã có một lớp thanh niên trí thức khi ấy đã xếp bút nghiên lên đường ra mặt trận và nhiều người trong số họ đã không trở về. Tất nhiên, ở chiến trường có cả những người không có điều kiện học như tiểu đội trưởng Tạ người Thanh Hóa nhưng cũng có nhiều sinh viên khi ấy xung phong ra chiến trường nên dù giữa khói lửa chiến tranh, họ vẫn không quên nghề nghiệp. Bởi vậy, mới có người lính trong phim nói rằng nguyên tắc xây dựng là phải thế này, thế kia. Cũng vậy, cận kề giữa sự sống và cái chết, song những người lính can trường ấy vẫn vẽ, vẫn nuôi chim,...

Tiểu đội trưởng Tạ can trường như vậy nhưng khi người lính phía bên kia thất thủ và tấm hình người thân văng ra đất, Tạ bỗng chùn lại và không nỡ bắn. Giữa sự sống và cái chết ấy, tình người đã chiến thắng. Có lẽ những ngày bình thường, do sự khốc liệt của chiến tranh đã phần nào làm cho Tạ vơi đi nỗi nhớ vợ, nhớ con nhưng trong giây phút của khoảng lặng ấy, người lính can trường với tuyên bố “cứ thấy địch là bắn” không những đã không bắn mà còn khóc rưng rức nhưng rồi súng nổ rền vang lại đưa anh trở lại với thực tại khốc liệt của chiến trường. Tạ, dù ít học nhưng lại có tư duy và mẫn cảm đặc biệt, có lẽ vì vậy mà anh “trụ” được lâu hơn, ra đi muộn hơn chăng? Tạ đã đánh giá chính xác nơi phía bên kia sẽ cắm cờ bởi “không ai khoe chiến tích trên vũng lầy”.

Mưa đỏ sẽ khiến người xem nhiều lần bật khóc. Thực ra nhiều nhân chứng của Thành cổ Quảng trị trong 81 ngày đêm cho biết, sự thật chiến trường khi ấy khốc liệt hơn trong phim rất nhiều, bởi dù sao thì một bộ phim với dung lượng và thời lượng có hạn không thể lột tả hết được sự khốc liệt. Thế nhưng những tình tiết trong phim cũng đã phần nào khắc họa sự khốc liệt ấy. Đó là chiến sĩ Tấn đã sống sót khi 19 đồng đội của anh đã hy sinh khi qua sông, đó là những ngày đói khi không nhận được tiếp tế, đó là những bức tường loang lổ đầy vết đạn pháo, tiếng gầm rú của xe tăng, máy bay, đạn pháo của địch, là phẫu thuật không có thuốc tê,...

Tú và Cường bị thương nặng được chuyển về bờ bên kia để điều trị và rồi Tú đã hy sinh giữa dòng Thạch Hãn vì đạn pháo của địch. Cường đau đớn vô cùng khi cảm nhận rõ sự hy sinh của Tú nhưng bản thân anh cũng đang bất động vì vết thương băng bó đầy người. Đó là sự bất lực và nỗi đau đớn tột cùng của những người lính ở mặt trận khi chứng kiến đồng đội của mình hy sinh ngay trước mắt. Khi thân xác chìm xuống mặt nước, Tú đã gọi mẹ. Có rất nhiều câu chuyện của những người trong cuộc kể lại rằng nhiều người lính bị thương trước khi hy sinh đều gọi mẹ. Thân xác Tú đã hòa vào dòng sông cùng bao đồng đội của anh. Khi tiểu đội trưởng Tạ hy sinh, những người lính cũng đã thủy táng anh.

Cựu Chiến binh Lê Bá Dương khi thăm lại chiến trường xưa của mình đã viết:

Đò lên Thạch Hãn ơi chèo nhẹ

Đáy sông còn đó bạn tôi nằm.

Có tuổi hai mươi thành sóng nước

Vỗ yên bờ, mãi mãi ngàn năm.

Sự khốc liệt của chiến tranh vẫn không làm mất đi vẻ đẹp trong tâm hồn người lính: người lính trẻ Tú vẫn nuôi một con chim, tình yêu vẫn nảy nở nơi chiến hào…Tất nhiên, tình yêu mới chớm nở ấy của Cường và y tá Hồng đã bị chiến tranh cướp mất. Trong cuộc chiến tranh giành độc lập dân tộc và thống nhất đất nước đằng đẵng 30 năm ấy, đã có biết bao nhiêu mối tình phải dừng lại như mối tình của Cường và Hồng. Lời hứa của Cường khi hòa bình sẽ đưa Hồng ra Bắc thăm mẹ đã không bao giờ được thực hiện nữa nhưng sự hy sinh cao cả ấy để cho triệu triệu đôi lứa sau này được yêu nhau trong hòa bình.

Có lẽ không quá để nói rằng đây là lần đầu tiên hình ảnh người lính phía bên kia đã không hiện lên như những nhân vật phản diện mà là những con người. Xét đến cùng thì họ cũng chỉ là người lính và đã không thoát khỏi bánh xe của lịch sử. Thế nhưng ít nhất, Quang - một người lính phía bên kia đã nhận ra chân tướng của cuộc chiến bên phía mình khi nói với má rằng các tướng lĩnh và cố vấn Mỹ đã dẫn anh và nhiều người phía bên anh vào cuộc chiến hoang tưởng. Có lẽ vì vậy mà khi quan sát thấy thuyền chở thương binh của quân giải phóng về bờ Bắc, Quang đã không ra lệnh tấn công và rồi cuối cùng chính anh cũng bị giết. Anh bị giết không phải bởi Cường, người lính giải phóng mà bị giết bởi chính một người lính phía bên anh, người ta đã giết anh và giết cả Cường. Cái sự “hoang tưởng” mà anh nói đã vận vào chính số phận của anh và anh đã trả lời câu hỏi ấy bằng chính cái chết của mình.

Dù phim vẫn còn vài “hạt sạn”, song không đáng kể, bởi đó chỉ là những tình tiết nhỏ. Không có cái gì là tuyệt đối và trọn vẹn, hãy vui vẻ bỏ qua những tình tiết “sạn” kia để cảm nhận trọn vẹn nhất nội dung của bộ phim đáng giá này./.

Vũ Trung Kiên

Nguồn: https://baolongan.vn/mua-do-hoi-uc-ve-mot-cuoc-chien-a202343.html