Nghệ thuật biểu diễn bước ra ngoài “sân khấu hộp”:

Xu hướng này không chỉ làm thay đổi cách thưởng thức nghệ thuật, mà còn đặt ra yêu cầu mới về tư duy sáng tạo, đầu tư và phát triển công nghiệp văn hóa.

Một cảnh trong vở cải lương “Cành khế ngọt” được dàn dựng và biểu diễn tại Trung tâm Văn hóa nghệ thuật 22 Hàng Buồm (phường Hoàn Kiếm).

Bước ra khỏi “sân khấu hộp”

Thời gian gần đây, khán giả yêu nghệ thuật đã chứng kiến sự “bùng nổ” của các chương trình biểu diễn quy mô lớn, vượt ngoài phạm vi nhà hát truyền thống. Từ các sân vận động, khu thể thao, trung tâm triển lãm, công viên, đến không gian phố đi bộ đều có thể trở thành “sân khấu sống” cho nghệ thuật.

Các concert “Tổ quốc trong tim”, “Tự hào là người Việt Nam”, “Anh trai say hi”, “Em xinh say hi” vừa được tổ chức thành công tại Sân vận động quốc gia Mỹ Đình (Hà Nội), quy tụ hàng chục nghìn khán giả. Những “Show của Đen” tại Cung Điền kinh Mỹ Đình hay concert “Bảo tàng của nuối tiếc” ở Công viên Yên Sở (Hà Nội) cho thấy mô hình biểu diễn mở đã thực sự định hình, mang lại sự kết nối, giao hòa giữa nghệ sĩ và công chúng. Các đại nhạc hội quy mô lớn như V-Concert, V-Fest, hay “8Wonder: Moments of Wonder” tại không gian ngoài trời Trung tâm Triển lãm quốc gia (Đông Anh, Hà Nội) đã chứng minh, không gian sân khấu lớn, rộng mở, trang bị hiện đại nâng tầm trải nghiệm khán giả, giúp nghệ sĩ truyền tải năng lượng và cảm xúc mãnh liệt hơn.

Không chỉ âm nhạc, sân khấu truyền thống cũng đang dần bước ra khỏi mô hình biểu diễn “hộp” để đến với không gian mới. Nhà hát Sân khấu truyền thống quốc gia Việt Nam “bắt tay” Liên đoàn Xiếc Việt Nam dựng vở “Trần Nhân Tông” để đưa nghệ thuật cải lương đến sân khấu tròn đa chiều. Trước đó, Nhà hát Cải lương Việt Nam (nay thuộc Nhà hát Sân khấu truyền thống quốc gia Việt Nam) cũng dàn dựng và biểu diễn vở “Cành khế ngọt” tại Trung tâm Văn hóa nghệ thuật 22 Hàng Buồm. Thay vì diễn trong rạp, Nhà hát Múa rối Thăng Long cũng mạnh dạn đưa vở “Hoàng đế cờ lau” tới Khu di sản Hoàng thành Thăng Long...

Đặc biệt, các nghệ sĩ trẻ cũng đang chủ động tiếp cận khán giả đương đại trong những không gian mới. Dự án “Hạ hồi 2025 - Mộng ký mẫn tuồng” với hoạt động “Hạ Hồi Tour - River of Tuong” đặt mục tiêu kết hợp diễn xướng ngoài trời và sân khấu thực cảnh, nhằm tạo sức sống mới cho loại hình truyền thống này…

Sự cộng hưởng của sáng tạo và đầu tư

Công chúng hiện nay mong muốn và đòi hỏi được trải nghiệm nghệ thuật tại những không gian mới, với nhiều hiệu ứng hơn. Trước xu thế ấy, trong nhiều hội thảo, tọa đàm, trao đổi nghề nghiệp gần đây, các nghệ sĩ, nhà quản lý và chuyên gia văn hóa cho rằng, mở rộng không gian biểu diễn là con đường tất yếu, nhưng muốn đi xa, cần có chiến lược dài hơi và đầu tư thực chất.

Nghệ sĩ ưu tú Nguyễn Sĩ Tiến, Giám đốc Nhà hát Tuổi trẻ cho rằng, sân khấu hiện đại cần bước ra khỏi giới hạn vật lý của nhà hát để thực sự “sống” cùng khán giả. “Nhà hát Tuổi trẻ là nơi phục vụ nhiều loại hình, từ ca múa nhạc, kịch nói, kịch câm… và hiện đang tiên phong thử nghiệm các hình thức nhạc kịch hướng tới quy chuẩn quốc tế. Chúng tôi luôn đặt ra câu hỏi: Làm sao để sân khấu Việt Nam tiệm cận với sân khấu thế giới, để khán giả không chỉ đến xem, mà còn được trải nghiệm, tương tác và chia sẻ?”, Giám đốc Nhà hát Tuổi trẻ cho hay.

Theo Nghệ sĩ Ưu tú Nguyễn Sĩ Tiến, sự thành công của các chương trình nghệ thuật lớn, các concert quy mô với hàng chục nghìn khán giả thời gian vừa qua, trong đó nhiều chương trình bán vé hiệu quả, đã “đánh thức” những người hoạt động biểu diễn nghệ thuật. “Nếu cứ giữ mô hình biểu diễn cũ, chúng ta khó lòng thu hút khán giả trẻ, hiện đại. Việc bước ra khỏi “sân khấu hộp” không chỉ là giải pháp nghệ thuật, mà là cách để mở rộng đối tượng công chúng, tạo thêm nguồn thu, góp phần phát triển công nghiệp văn hóa”, Giám đốc Nhà hát Tuổi trẻ đề cập.

Tiến sĩ Trần Thị Minh Thu, Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam cho rằng, việc đầu tư cho sân khấu ngoài trời, sân khấu thực cảnh, hay sân khấu tương tác với công nghệ kỹ thuật số là bước đi cần thiết để bắt nhịp với xu hướng toàn cầu. “Thế giới đã có những hình thức sân khấu kết hợp ánh sáng, âm thanh và thực tế ảo (AR, VR), trong khi ở Việt Nam, chúng ta mới đang ở bước khởi đầu. Muốn tiến xa, Nhà nước cần có chính sách khuyến khích đầu tư, xã hội hóa sản xuất và đào tạo đội ngũ sáng tạo trẻ am hiểu công nghệ”, Tiến sĩ Trần Thị Minh Thu nhận định.

Tham gia Hội đồng nghệ thuật của Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội, nhạc sĩ Trương Ngọc Ninh, nguyên Chủ tịch Hội Âm nhạc Hà Nội cho rằng, những concert quy mô hàng chục nghìn khán giả như “Anh trai vượt ngàn chông gai”, “Em xinh say hi” hay các lễ hội âm nhạc V-Concert, 8Wonder… mang lại doanh thu lớn, đã khẳng định nghệ thuật biểu diễn là ngành công nghiệp văn hóa mũi nhọn. Điều quan trọng là cần có cơ chế để nghệ sĩ, nhà sản xuất và đơn vị quản lý cùng hưởng lợi, tái đầu tư, phát triển lâu dài.

Để nghệ thuật biểu diễn có thể bước ra những không gian lớn hơn, thay vì chỉ trong nhà hát, các chuyên gia thống nhất rằng, phải bắt đầu từ nội dung sáng tạo và nguồn nhân lực trẻ. Việc tổ chức cuộc thi tìm kiếm ý tưởng sân khấu phù hợp với thị hiếu hiện đại; ứng dụng công nghệ ánh sáng, âm thanh, hình ảnh kỹ thuật số để tạo nên những trải nghiệm mới lạ, cần được đầu tư có chiến lược.

Nguồn: https://hanoimoi.vn/nghe-thuat-bieu-dien-buoc-ra-ngoai-san-khau-hop-mo-khong-gian-tang-trai-nghiem-719330.html