Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Minh Tuấn. Ảnh: Vân Anh
Theo nghệ nhân Nguyễn Minh Tuấn chia sẻ, anh đến với nghề đúc trống đồng hoàn toàn là chữ duyên. Bởi, anh không sinh ra ở làng nghề, cũng chẳng có ai truyền nghề. Tuổi thơ anh lớn lên ở phố thị (phường Đông Vệ, TP Thanh Hóa), nơi không có tiếng chạm khắc cũng chẳng có ngọn lửa nung. Nhưng, anh có niềm đam mê mãnh liệt với cổ vật, nhất là với trống đồng cổ. “Tôi bị mê hoặc bởi vẻ đẹp huyền bí của những chiếc trống đồng cổ xưa, hình ảnh mặt trời, đàn chim lạc bay ngang mặt trống, tiếng trầm hùng vang lên khi gõ nhẹ... tất cả tạo nên một thứ âm thanh như vọng về từ quá khứ, ngân vang bài ca tự hào dân tộc. Từ khoảnh khắc ấy, tôi mơ hồ nhận ra mình phải mang thứ âm thanh tuyệt vời này trở lại đời sống cộng đồng”. Tuy nhiên, tại thời điểm đó, nghề đúc đang rơi vào “im lặng”, các làng nghề truyền thống đã lâu lò không còn cháy, những người nghệ nhân dân gian đã tứ tán khắp nơi hoặc không còn theo nghề.
Sau thời gian dài tìm hiểu, nghiên cứu cổ vật, anh Tuấn có sự am hiểu tinh tường về lịch sử, giá trị của những chiếc trống đồng cổ. Chỉ bằng mắt nhìn anh có thể phân biệt thật giả, hoa văn thuộc thời nào, loại nào... Anh từng nhiều lần khôi phục cổ vật, trong đó có nhiều chiếc trống đồng có giá trị cho các mục đích nghiên cứu, trưng bày... Đặc biệt, sau khi được mời làm việc tại ban phục chế, phục dựng trống đồng tại Hội Cổ vật Thanh Hoa (nay là Hội Cổ vật và Di sản Thanh Hóa), tiếp cận được với nhiều nhà nghiên cứu văn hóa, lịch sử có tiếng, được hiểu sâu thêm về nghệ thuật đúc trống đồng, anh Tuấn quyết tâm mở xưởng đúc trống đồng với 2 nhân công. Lúc đó anh 30 tuổi, không có kinh nghiệm nghề đúc, vốn liếng ít ỏi, chỉ có một tình yêu với trống đồng và khát khao khôi phục nghề truyền thống.
Nhớ lại khoảng thời gian tự học ban đầu, anh cười nói: “Tôi chỉ có chút kiến thức về trống đồng, còn nghề thì không được ai truyền dạy bài bản. Tôi tự học từ sách, từ bảo tàng, từ thực tế, mày mò từng bản vẽ trống cổ, nghiên cứu hợp kim đồng, thiếc, kẽm sao cho đúng tỉ lệ, tìm hiểu kỹ thuật đổ khuôn, tạo âm, lên hoa văn. Có khi mất cả tháng trời chỉ để thử một chiếc khuôn. Nhiều lúc đồng cháy, quá lửa, mẻ đúc nứt toác, âm thanh phát ra không tròn. Nhưng mỗi lần thất bại, tôi như hiểu thêm một phần về sự tài hoa và kiên nhẫn của người xưa”. Sau vô số lần thất bại, cuối cùng anh và những người thợ của mình cũng đã đúc thành công chiếc trống đồng đầu tiên theo phương pháp truyền thống. “Khoảng một năm sau khi mở xưởng, tôi đúc thành công chiếc trống đầu tiên. Khi tiếng trống vang lên trầm sâu, ngân vang mà không chói, tôi như vỡ òa trong hạnh phúc. Lúc đó xưởng của tôi đã gần như phá sản”, anh Tuấn cho biết thêm. Anh Tuấn trở thành người có công khôi phục nghề đúc trống đồng truyền thống cùng với các nghệ nhân Nguyễn Bá Châu, Lê Văn Bảy... Đồng thời, cũng là những nghệ nhân ưu tú đầu tiên trong lĩnh vực đúc đồng ở Thanh Hóa.
Sau thành công đó, nghề đúc trống đồng vươn mình trở lại thời kỳ huy hoàng. Xưởng đúc trống đồng của anh không ngừng được mở rộng, thời kỳ đỉnh cao có tới 50 công nhân, các đơn hàng tấp nập khắp nơi đổ về, sản phẩm trống đồng Việt có mặt ở khắp các tỉnh, thành, được đánh giá cao về nghệ thuật và tâm linh. Anh cũng thường xuyên dẫn đoàn đi biểu diễn nghệ thuật đúc trống đồng tại các sự kiện trong và ngoài tỉnh. Nhìn hàng trăm giấy khen, bằng khen tại những nơi anh đã đi qua là đủ hiểu tình yêu của anh dành cho trống đồng.
Gần 20 năm làm nghề, anh đã tạo ra nhiều sản phẩm ấn tượng, như: chiếc trống đồng đường kính 1m với họa tiết hoa văn là 1.000 con rồng trong Đại lễ 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội. Chiếc trống được anh và thợ làm ròng rã trong 5 tháng, từng công đoạn đều được thực hiện chỉn chu, chăm chút. Và hàng nghìn chiếc trống đồng cho các hoạt động kỷ niệm, sự kiện trọng đại tại nhiều tỉnh, thành trong cả nước.
Giống như khát vọng của bao lớp nghệ nhân đi trước, nghệ nhân Nguyễn Minh Tuấn mong muốn ngày càng có nhiều người trẻ học nghề. Anh khuyến khích và sẵn sàng dạy miễn phí cho những ai có nhu cầu. Anh dạy nghề không đơn thuần chỉ là kỹ thuật đổ khuôn, nấu đồng mà còn chia sẻ về văn hóa dân tộc gắn liền với từng sản phẩm, giá trị và lịch sử của nghề đúc đồng. Anh hy vọng qua đó, người trẻ sẽ không chỉ biết đến nghề, mà còn hiểu, trân trọng và có thể nghĩ đến việc gắn bó lâu dài. Với anh, việc một bạn trẻ quyết định theo nghề giống như đúc thành công một chiếc trống đồng có độ khó cao. Đến nay anh đã truyền nghề cho hàng trăm học viên, nhiều người trong số đó đã mở xưởng riêng hoặc vẫn đồng hành với anh trong hành trình giữ nghề truyền thống. Trong đó, có người em trai ruột Nguyễn Thanh Tú, sau khi được anh truyền nghề cũng đã trở thành nghệ nhân ưu tú.
Khôi phục nghề truyền thống nhưng để duy trì nghề trong cuộc sống hiện đại là điều không hề dễ. Anh Tuấn hiểu dù là nghề truyền thống nhưng vẫn phải có những đổi mới, sáng tạo, đáp ứng thị yếu khách hàng mới có khả năng “nuôi người”. Bởi vậy, trong những năm gần đây anh và những người thợ của mình không ngừng tìm tòi, đổi mới mẫu mã để sản phẩm mang tính ứng dụng cao hơn, tiện lợi hơn. Theo đó, những chiếc trống đồng đã được làm nhỏ, trở thành món quà lưu niệm du lịch nhỏ xinh và ý nghĩa.
Nghề được khôi phục đã là quý, nhưng nghề được dùng, sống, được trao đi mới thực sự là một di sản có hồn. Bởi vậy, nghệ nhân Nguyễn Minh Tuấn đang từng ngày nỗ lực “truyền lửa”, gieo mầm tình yêu với nghề và lòng tự hào dân tộc cho thế hệ trẻ.
Vân Anh
Nguồn: https://baothanhhoa.vn/nguyen-minh-tuan-nghe-nhan-duc-dong-tai-nang-251211.htm
Bình luận (0)