Nguyễn Tiến Thanh - 'một thi sĩ nguyên bản'

Đó là những ghi nhận từ nhiều nhà thơ và nhà nghiên cứu nêu tại tọa đàm Thơ Nguyễn Tiến Thanh trong sự vận động của thơ Việt Nam đương đại, do Hội Nhà văn Việt Nam phối hợp với Viện Văn học tổ chức mới đây tại Hà Nội.

'Trung thực với những điều mong manh nhất'

Theo nhà thơ Nguyễn Quang Thiều (Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam), Nguyễn Tiến Thanh không phải là "một hiện tượng" trong đời sống thơ ca Việt Nam đương đại. Nhưng chính những điều tưởng như rất thông thường ở nhà thơ này lại gợi mở nhiều vấn đề đáng quan tâm của thi ca hôm nay.

"Nguyễn Tiến Thanh là một tình yêu, là một sự dấn thân, là một cuộc lãng du, là niềm đam mê khó cưỡng và rất kỳ lạ. Khi đọc thơ, tôi cảm giác ông là một nguyên bản. Các tác phẩm của ông lưu giữ những căn tính nguyên bản của thơ - những điều mà đôi khi chúng ta sợ rằng sẽ mất đi" - ông Thiều chia sẻ.

Ông nói tiếp: "Con người Nguyễn Tiến Thanh cũng vậy! Ông mang trong mình những phẩm chất nguyên bản của một thi sĩ: sự lãng du, sự mê đắm, cả những hoảng loạn, vô định… Nhưng chính từ những điều tưởng chừng thông thường ở một nhà thơ như thế, Nguyễn Tiến Thanh lại làm nên một giọng nói riêng biệt trong thời đại này".

Từ trường hợp Nguyễn Tiến Thanh, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều đặt ra một suy ngẫm rộng hơn về thơ đương đại: khi những khái niệm như "đổi mới", "đột phá" hay "cách tân" đang được nói đến nhiều, thì việc giữ lại những giá trị nguyên bản của thơ ca và của con người thi sĩ mới là điều khó và đáng quý nhất - giữa quá nhiều phức tạp, thách thức và rối ren của đời sống thơ ca.

"Thật sự, trong đời sống hôm nay, càng ngày càng vắng bóng dáng những thi sĩ lãng tử. Thi sĩ bây giờ tính toán nhiều hơn, lên kế hoạch nhiều hơn… Và chính điều đó khiến họ đánh mất đi sự ngẫu nhiên, trong trẻo của thơ" - ông nhấn mạnh - "Trong bối cảnh này, tôi muốn gọi Nguyễn Tiến Thanh là một thi sĩ nguyên bản. Nghĩa là ông vẫn giữ được những phẩm tính nguyên bản của thơ và cách sống của một thi sĩ".

Còn nhà phê bình Hoài Nam lại cho rằng: Thơ Nguyễn Tiến Thanh là một hiện tượng của thơ ca Việt Nam đương đại - nhưng là "một hiện tượng mang tính bình thường", không phải hiện tượng "đột xuất" hay "bùng chớp".

"Thơ Nguyễn Tiến Thanh đang ở giữa sự vận động của thơ Việt Nam đương đại - giữa cổ điển, truyền thống với cách tân, hiện đại" - ông Nam phân tích - "Thơ Nguyễn Tiến Thanh không cũ nhưng cũng không mới. Ông không tìm kiếm sự cách tân, không tìm kiếm sự dị biệt; ông tìm kiếm chính mình. Nhưng sự 'chính mình' ấy lại rất phù hợp với nhu cầu thẩm mỹ, thói quen tiếp nhận và chạm được tới trái tim của khá đông độc giả yêu thơ".

Mặt khác, nhìn lại hành trình thơ của Nguyễn Tiến Thanh, nhà phê bình Hoài Nam dẫn chứng: Nguyễn Tiến Thanh khởi nghiệp thơ từ phong trào thơ sinh viên ở các trường đại học Hà Nội cuối những năm 1980, với những thăng hoa của thơ ca và cảm xúc ngất ngây bùng nổ mỗi khi các đêm thơ ký túc xá khai cuộc. Những năm ấy, tuổi trẻ yêu thơ, say thơ đến quên cả cái đói đang không ngừng cào cấu dạ dày.

Nhiều bài thơ Nguyễn Tiến Thanh viết trong khoảng thời gian này hiện vẫn có người thuộc nằm lòng. Và tinh thần của chúng - say đắm, lãng mạn lẫn ngông cuồng phá cách - qua quãng thời gian mấy chục năm, dường như vẫn còn hắt ánh hồi quang đến tận bây giờ.

Chính Nguyễn Tiến Thanh thổ lộ: "Tôi không biết thơ của mình nằm ở đâu trong tiến trình thơ đương đại, vì thật lòng mà nói, tôi chưa bao giờ kịp chạy theo bất kỳ tiến trình nào".

"Tôi chỉ viết khi trong lòng có điều gì đó muốn bật ra, như một cách giữ lại chút nguyên vẹn trong chính mình. Có thể nó không nằm ở đâu cả - chỉ là những mảnh tiếng nói nhỏ bé, rơi ra từ cuộc sống, từ ký ức, từ những vùng im lặng mà ta thường lướt qua. Tôi chưa bao giờ nỗ lực hiện đại, cũng không cố giữ mình cổ điển. Tôi chỉ gắng trung thực - trung thực với những điều mong manh nhất" - nhà thơ nói tiếp.

Nối tiếp thế hệ thơ 'thanh xuân trường học'

Ở một góc nhìn khác, TS Hà Thanh Vân cho rằng thơ Nguyễn Tiến Thanh là sự nối tiếp của thế hệ thơ "thanh xuân trường học". Theo đó, trong tiến trình thơ Việt Nam sau Đổi mới, bên cạnh những cách tân mạnh mẽ về thi pháp và diễn ngôn, vẫn tồn tại một mạch nguồn trữ tình bền bỉ - nơi cảm xúc học trò, tình yêu đầu đời và ký ức tuổi trẻ trở thành chất liệu chính. Hệ hình này từng tạo nên một thế hệ nhà thơ có dấu ấn riêng như Hoàng Nhuận Cầm, Trần Hòa Bình, Trương Nam Hương, Đỗ Trung Quân…

"Trong mạch thơ này, Nguyễn Tiến Thanh là một trường hợp đặc biệt. Xuất thân từ phong trào thơ sinh viên cuối thập niên 1980, ông đã giữ được tinh thần "thanh xuân trường học" nhưng không dừng lại ở tuổi trẻ, mà đã chuyển hóa nó thành một ký ức sống động, một tâm thế triết lý của người từng trải" - TS Vân cho biết.

Nhà nghiên cứu này chỉ rõ: khi đặt thơ Nguyễn Tiến Thanh trong mối tương quan với các tác giả tiêu biểu của hệ hình "thanh xuân trường học", có thể nhận thấy giữa họ tồn tại một mạch cảm xúc chung, nhưng cách biểu đạt và độ sâu lại khác nhau rõ rệt.

"Nếu như Hoàng Nhuận Cầm, Đỗ Trung Quân hay Trương Nam Hương… gắn bó với không gian học đường, ký túc xá, sân trường, những mùa thi và hoa phượng đỏ - nơi tuổi trẻ được thể hiện qua những kỷ niệm mộng mơ, hồn nhiên, đôi khi sôi nổi và bốc đồng - thì Nguyễn Tiến Thanh lại mở rộng biên độ cảm xúc ấy ra khỏi khuôn viên trường lớp để bước vào đời sống trưởng thành" - TS Vân phân tích - "Ở ông, ký ức thanh xuân không còn dừng lại ở tình yêu đầu đời, mà trở thành chất liệu chiêm nghiệm, nơi con người nhìn lại quá khứ như một phần của hành trình sống".

"Vì thế, có thể nói Nguyễn Tiến Thanh là cầu nối giữa "thơ học trò" và "thơ trưởng thành", giữa cảm xúc thuần khiết và suy tư triết lý. Như vậy, Nguyễn Tiến Thanh không rời khỏi hệ hình thơ "thanh xuân trường học", nhưng ông chuyển hóa nó thành hệ hình "thanh xuân ký ức" - nơi tuổi trẻ trở thành một thứ di sản tinh thần. Ông đã làm giàu hệ hình cũ bằng chiều sâu mới, biến cảm xúc của tuổi đôi mươi thành triết lý sống của tuổi năm mươi" - TS Vân nhấn mạnh.

Như phân tích, nhà nghiên cứu này khẳng định: Nguyễn Tiến Thanh là một trong số ít nhà thơ đã nối dài tinh thần "thanh xuân trường học" bằng sự chín muồi của nhân sinh, khiến thơ ông trở thành chiếc cầu nối giữa hai thế hệ - đó là thế hệ mộng mơ sau 1986 và thế hệ trung niên đang đi tìm lại chính mình.

Vài nét về nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh

Ông sinh năm 1968 tại Vĩnh Phúc; hội viên Hội Nhà văn Việt Nam. Tốt nghiệp Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, ông có nhiều năm làm báo, hiện là Tổng giám đốc Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.

Ông đã xuất bản 4 tập thơ gồm: Chiều không tên như vết mực giữa đời (2021), Loạn bút hành (2021), Viễn ca (2024), Mật ước thiên thu (2025) và 2 tiểu luận văn học: Thời của tạp chí (2021), Những câu thơ không cần cứu ai nhưng cứu người viết (2025).

Theo TTXVN

Nguồn: https://baohaiphong.vn/nguyen-tien-thanh-mot-thi-si-nguyen-ban-524408.html