Thơ Nguyễn Tiến Thanh đầy nỗi thao thức trước hiện thực đời sống

Với sự tham gia của các nhà nghiên cứu, nhà lý luận phê bình văn học, nhà thơ tiêu biểu, tọa đàm là cuộc gặp gỡ học thuật và nghệ thuật nhằm nhận diện, phân tích và đánh giá vị trí, đóng góp của nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh trong sự vận động của nền thơ ca đương đại.

Có nội lực từ chiêm nghiệm, niềm tin, thái độ sáng tạo

Nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh là gương mặt thơ nổi bật của phong trào thơ sinh viên Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội (nay là Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội) những năm cuối 1980; một thời thơ của ông được sinh viên chép tay, chuyền nhau đọc. Thơ Nguyễn Tiến Thanh sớm có giọng điệu riêng, không cầu kỳ câu chữ, biểu hiện cảm xúc và chiêm nghiệm nhân sinh một cách tự nhiên...

Nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh sinh năm 1968 tại Vĩnh Phúc (nay là Phú Thọ); hội viên Hội Nhà văn Việt Nam. Tốt nghiệp Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, ông được giữ lại làm giảng viên, sau đó chuyển sang làm báo; hiện là Tổng Giám đốc Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam.

Ông đã xuất bản 4 tập thơ và 2 tập tiểu luận văn học: “Chiều không tên như vết mực giữa đời” (thơ), Nhà Xuất bản Văn học, 2021; “Loạn bút hành” (thơ), Nhà Xuất bản Hội Nhà văn, 2021; “Viễn ca” (thơ), Nhà Xuất bản Văn học, 2024; “Mật ước thiên thu” (thơ), Nhà Xuất bản Hội Nhà văn, 2025; “Thời của tạp chí” (tiểu luận), Nhà Xuất bản Văn học, 2021; “Những câu thơ không cần cứu ai nhưng cứu người viết” (tiểu luận), Nhà Xuất bản Hội Nhà văn, 2025.

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam phát biểu tại tọa đàm. Ảnh: T.Thụy

Phát biểu tại tọa đàm, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam nhận định, thơ Nguyễn Tiến Thanh là tiếng nói đặc biệt. Ở đó có nỗi thao thức của con người trước hiện thực cuộc sống, có khát vọng tìm lại bản thể giữa đời sống nhiều biến ảo và điều quý nhất là nhà thơ luôn trung thành với cảm xúc thật, với lao động chữ nghĩa và trách nhiệm của người cầm bút.

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều cho rằng, thơ Nguyễn Tiến Thanh có nội lực từ chiêm nghiệm, niềm tin, thái độ sáng tạo. Đọc thơ ông, ta nhận ra một hành trình vừa riêng tư vừa phổ quát. Tác giả đi qua những buồn vui, chi tiết tưởng vụn vặt của đời sống để rồi chạm đến những câu hỏi lớn về nhân tính, niềm tin, ý nghĩa của sự tồn tại. Nguyễn Tiến Thanh là người tin rằng thơ không cứu rỗi thế giới, nhưng có thể cứu rỗi con người khỏi sự chai sạn của tâm hồn. Bởi lẽ đó, anh luôn viết với thái độ nghiêm cẩn, coi mỗi con chữ như một sinh thể.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lý Hoài Thu nhận định, thơ Nguyễn Tiến Thanh là cả một quá trình tự đối thoại không ngừng của cái tôi hiện đại, nơi tiếng nói cá nhân hòa trong những vấn đề nhân sinh, xã hội, nhưng vẫn giữ được âm hưởng riêng tư và chiều sâu triết luận. Nếu nhiều nhà thơ cùng thời nghiêng về cảm xúc bản năng thì Nguyễn Tiến Thanh lại hướng đến sự cân bằng giữa trí tuệ và cảm xúc, giữa hình tượng và suy tưởng.

Nhà thơ Nguyễn Việt Chiến chia sẻ. Ảnh: T.Thụy

Theo nhà thơ Nguyễn Việt Chiến, trong cả ba tập “Chiều không tên như vết mực giữa đời”, “Loạn bút hành” và “Viễn ca”, cái tôi trữ tình của Nguyễn Tiến Thanh luôn dịch chuyển, từ đó, hình thành chất thi sĩ lãng tử, phóng khoáng mà đa cảm, ngang tàng mà đa đoan, vừa “đầu trần đi giữa nắng nhân gian” vừa không thôi thao thức trước cơn mưa phùn của ký ức. Chính phẩm tính ấy như một căn cước đã kết nối ba tập thơ tưởng rời mà liền mạch, từ những bài tình tuổi hai mươi tới những đoản khúc chiêm nghiệm hậu hiện đại, tạo nên quỹ đạo “viễn ca” kéo dài hơn ba thập niên sáng tác.

Tiến sĩ Hà Thanh Vân cho rằng, thơ Nguyễn Tiến Thanh mở ra một thế giới vừa gần gũi, vừa trĩu nặng suy tư. Ở đó, ông không chỉ cất tiếng nói của một thi sĩ cá nhân, mà còn là tiếng vọng của một người đã trải qua ba thập kỷ trong đời sống báo chí, quản lý và nay đứng ở cương vị một trí thức văn hóa. Thế giới thơ của ông có thể nhận diện qua bốn dòng mạch lớn: Tính trữ tình cá nhân, sự chiêm nghiệm nhân sinh, thấm đẫm hơi thở xã hội và ký ức về quê hương.

Giữa thế giới chạy bằng thuật toán, thơ vẫn đi bằng trái tim

Các tác phẩm của nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh. Ảnh: T.Thụy

Tại tọa đàm, các ý kiến tham luận đều cho rằng, với nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh, trong hành trình cuộc sống, mỗi bước đi đều là sự đổi mới, thơ cũng vậy, mỗi bài thơ là sự tiếp nối của cảm xúc và liên tưởng khác nhau.

Nguyễn Tiến Thanh viết thơ để thể hiện cảm xúc và chiêm nghiệm nhân sinh, một cách tự nhiên, đầy chất thi sĩ. Ông dường như không cố ý tạo sự đổi thay hay đột phá cách tân. Cái mới trong thơ ông là cái mới tự nhiên bắt nguồn từ xúc cảm và suy niệm. Nguyễn Tiến Thanh có mã thơ riêng, có ngôn ngữ riêng.

Trong sự vận động của thơ ca Việt Nam đương đại, có thể nói thơ Nguyễn Tiến Thanh là một sắc thái riêng biệt và có sức lan tỏa lâu dài. Trong bối cảnh thơ Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức về yêu cầu của bạn đọc và thẩm mỹ, thơ vẫn còn khả năng thức tỉnh, dẫn dắt và làm trong lành tâm hồn.

Chia sẻ tại tọa đàm, nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh bày tỏ: “Tôi tin, dù thời đại có thay đổi, con người vẫn sẽ cần đến thơ – không phải để trang trí cho đời sống, mà để giữ cho đời sống còn một vùng ánh sáng bên trong. Khi ngôn ngữ trở nên mệt mỏi vì phải phục vụ, thì thơ chính là nơi nó được nghỉ ngơi”.

Theo nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh, thơ đương đại Việt Nam đang đứng ở một giao lộ rất thú vị, vừa có ký ức, vừa có công nghệ; vừa mang tinh thần dân tộc, vừa đối thoại được với thế giới. Mỗi nhà thơ là một kênh tần số riêng – người thì truyền sóng bằng hoài niệm, người bằng khát vọng, người bằng giễu nhại, người bằng im lặng. Và nhờ thế, diện mạo thơ Việt hôm nay trở nên đa thanh, không cần một “chủ lưu” nào vẫn có thể cùng tạo ra dòng chảy.

Nhà thơ chia sẻ rằng, thơ, suy cho cùng, là một cách để ta nhìn lại thế giới mà không cần nhìn vào màn hình. Nó khiến ta nhận ra rằng trong cuộc sống vốn đầy biến động và dữ liệu này, vẫn còn có chỗ cho điều không thể định nghĩa – cho cái đẹp, cho sự im lặng, cho một nỗi xúc động vô cớ. Nếu thơ có sức mạnh, thì đó là sức mạnh của thứ chẳng mang lại lợi nhuận nào, nhưng lại giúp ta không bị phá sản về cảm xúc. Thơ không giúp ta kiếm tiền, không khiến ta thành công, nhưng khiến ta nhớ mình từng có một trái tim biết lắng nghe. Và có lẽ, chỉ thế thôi cũng đủ lý do để chúng ta vẫn tiếp tục viết, tiếp tục đọc, tiếp tục tin.

Nguồn: https://hanoimoi.vn/tho-nguyen-tien-thanh-day-noi-thao-thuc-truoc-hien-thuc-doi-song-720440.html