Những thông tin quý giá từ bộ ảnh khai quật Thành Dền

Bộ ảnh “Khai quật di tích Thành Dền - minh chứng chiều dài lịch sử của vùng đất Xứ Đông xưa” của tác giả Hoàng Hiệp được trưng bày tại Triển lãm ảnh, tư liệu “80 năm - Vang mãi bản hùng ca độc lập”.

Câu chuyện lịch sử

Bộ ảnh “Khai quật di tích Thành Dền - minh chứng chiều dài lịch sử của vùng đất Xứ Đông xưa” gồm 7 bức ảnh, được chọn lọc từ 700 bức ảnh nghệ sĩ Hoàng Hiệp chụp trong quá trình Viện Khảo cổ học và Bảo tàng tỉnh Hải Dương cũ khai quật di tích Thành Dền tại xã Ngọc Sơn cũ (nay thuộc phường Tân Hưng, thành phố Hải Phòng) hồi tháng 4/2025.

Bộ ảnh đoạt giải khuyến khích Cuộc thi sáng tác ảnh thời sự - nghệ thuật thành phố Hải Phòng năm 2025 và được trưng bày tại Triển lãm ảnh, tư liệu “80 năm - Vang mãi bản hùng ca độc lập” ở Trung tâm Văn hóa Xứ Đông, chào mừng kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, được người xem và giới chuyên môn chú ý.

Nghệ sĩ nhiếp ảnh Hoàng Hiệp giới thiệu tại Triển lãm ảnh, tư liệu “80 năm - Vang mãi bản hùng ca độc lập”.

7 bức ảnh mang tính khái quát cao gồm: ngói in chữ “vạn tuế”; bình gốm và một số hiện vật; hố khai quật số 1, số 2... Đây là những bức ảnh tiêu biểu, kể về câu chuyện lịch sử gắn với 2.670 hiện vật thời Đông Hán và 199 hiện vật thời Đông Sơn.

Trong suốt quá trình khảo cổ, các chuyên gia đã tìm thấy nhiều mảnh ngói ống và ngói bản, gốm cứng văn in và gốm men, đinh sắt, mảnh gỉ đồng, xỉ đồng, giọt bắn của dung dịch đồng, bi gốm… Những di tích, di vật tìm thấy thể hiện tính kế thừa, phát triển liên tục từ thời kỳ Đông Sơn đến thời kỳ Đông Hán ở khu vực Thành Dền. Theo các chuyên gia khảo cổ, ngói in chữ “vạn tuế” cho thấy sự hiện diện của kiến trúc, có khả năng liên quan đến cơ quan hành chính địa phương thời bấy giờ.

Từ quan hệ địa tầng và phân tích di vật của cuộc thăm dò khai quật, các nhà nghiên cứu khảo cổ và các chuyên gia bước đầu xác định Thành Dền là một trung tâm quần cư đông đúc của cư dân thời kỳ Đông Sơn trước khi có sự du nhập của văn hoá Hán. Thành Dền có 2 giai đoạn phát triển kế tục nhau, giai đoạn Đông Sơn muộn từ khoảng thế kỷ III - II trước công nguyên (khoảng 2.200 đến 2.300 năm trước) và giai đoạn Đông Hán đến thế kỷ II - III sau công nguyên (khoảng 1.700 đến 1.800 năm trước). Thời kỳ Đông Sơn, đây là một khu vực quần cư đông đúc. Dưới thời Hán, Thành Dền là trị sở cấp huyện thuộc quận Giao Chỉ.

“Nghệ sĩ Hoàng Hiệp đã ghi lại bằng hình ảnh nguồn tư liệu quý giá, giúp cho việc trưng bày, giới thiệu và phát huy giá trị di sản của Bảo tàng thành phố Hải Phòng một cách phong phú hơn”, ông Đỗ Đình Quyết, Phó giám đốc Bảo tàng Hải Phòng nói.

Đây cũng là một trong số lần hiếm hoi nghệ sĩ nhiếp ảnh trên địa bàn chụp ảnh về khai quật khảo cổ học.

Còn nhiều trăn trở

Ngói in chữ "vạn tuế" cho thấy sự hiện diện của kiến trúc, có khả năng liên quan đến cơ quan hành chính địa phương thời bấy giờ (ảnh nhân vật cung cấp).

Nghệ sĩ Hoàng Hiệp cho biết, ngay sau khi nắm được thông tin về cuộc khai quật khảo cổ học diễn ra ở Ngọc Lặc, cũng là quê hương anh, anh đã có ý định ghi lại bằng hình ảnh và lưu giữ như một tư liệu quý.

“Dù có nhiều năm trong nghề nhưng đây cũng là lần đầu tiên tôi chụp ảnh về khảo cổ”, anh Hiệp nói.

Chính vì vậy, anh đã chuẩn bị các máy móc, thiết bị tốt nhất gồm flycam và các máy có độ nét sâu. “Chụp ảnh hiện vật khảo cổ khác với chụp ảnh nghệ thuật, nó mang tính thời sự cao, trình bày dạng bản chất và giữ thông tin một cách chân thực, cần tập trung độ nét của hiện vật”, anh Hiệp chia sẻ.

Một chiếc bình gốm nhỏ được tìm thấy trong quá trình khai quật (ảnh nhân vật cung cấp).

Theo nghệ sĩ Hoàng Hiệp, thuở nhỏ, anh cùng nhiều người dân đã tìm thấy nhiều mảnh gốm cổ ở khu vực này. “Hiện nay, ở ngay đầu làng, vẫn có một tấm bia chưa xác định rõ nội dung, niên đại. Ngoài ra, các cụ cao niên ở đây vẫn khẳng định có một cây cầu bắc qua sông Câu bị chìm dưới nước”, anh Hiệp nói.

Quá trình làm việc, các nhà khảo cổ học và các nhà nghiên cứu cũng có chung nhận định, khu vực Thành Dền có tiềm năng nghiên cứu rất lớn, đặc biệt thời kỳ Đông Sơn và Đông Hán. Đó sẽ là những tư liệu quan trọng trong tìm hiểu lịch sử, văn hoá của vùng đất Ngọc Sơn cũ nói riêng và Xứ Đông nói chung.

Khu vực khai quật nhìn từ trên cao được tác giả Hoàng Hiệp ghi lại bằng flycam (ảnh nhân vật cung cấp).

Vì vậy, anh trăn trở thời gian tới cần có những cuộc điều tra chuyên sâu, quy mô lớn kết hợp khai quật ở nhiều địa điểm khác nhau để xác định phạm vi không gian, quy mô của di tích. Tìm kiếm các công trình kiến trúc đã được xây dựng thời Đông Hán; làm rõ phạm vi phân bố của lớp văn hóa Đông Sơn, tìm kiếm dấu tích khu vực lò nung và chế tác đồ đồng. Nghiên cứu xác định tính chất và niên đại Thành Dền, vai trò vị thế của di tích trong bối cảnh các di tích Đông Sơn - Đông Hán ở miền Bắc Việt Nam giai đoạn từ thế kỷ III trước Công nguyên đến thế kỷ III sau Công nguyên. Từ đó phục dựng lại Thành Dền nhằm bảo tồn các giá trị văn hóa vừa phát triển du lịch, mang lại nguồn lợi cho địa phương. Tuy nhiên, làm được điều này cần thời gian và sự quan tâm của các cấp, ngành, nhất là ngành văn hóa.

Trước mắt, cần lập phương án bảo vệ, bảo tồn di tích, di vật tránh tình trạng di tích bị xâm hại hoặc phá hủy bởi xây dựng và canh tác của người dân.

Nghệ sĩ nhiếp ảnh Hoàng Hiệp được công chúng biết đến với nhiều tác phẩm gây dấu ấn về mảnh đất Xứ Đông. Anh từng giành 1 huy chương bạc, 1 huy chương đồng Cuộc thi ảnh nghệ thuật đồng bằng sông Hồng, 2 giải nhất Cuộc thi ảnh thời sự nghệ thuật tỉnh Hải Dương và có 2 triển lãm cá nhân: "Hoàng Hiệp và những khoảnh khắc" vào năm 2012; "Bình yên Trường Sa" năm 2023.

Năm 2018, nhân 45 năm Việt Nam - Nhật Bản thiết lập quan hệ ngoại giao, anh cùng 2 nhiếp ảnh gia người Nhật Bản và Pháp có triển lãm về đất nước, con người Nhật Bản, Việt Nam.

THU HƯƠNG

Nguồn: https://baohaiphong.vn/nhung-thong-tin-quy-gia-tu-bo-anh-khai-quat-thanh-den-522433.html