Phân loại và xử lý rác thải, cần đầu tư công trình hạ tầng môi trường thiết yếu

Tổng lượng chất thải rắn sinh hoạt của Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, chiếm khoảng 23% lượng rác thải của cả nước.

Trước thực trạng rác thải rắn sinh hoạt vẫn còn ngổn ngang tại nhiều địa phương, đặc biệt là tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, Phó Cục trưởng Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) - ông Hồ Kiên Trung nhấn mạnh cần có 1 Nghị quyết của Quốc hội về nâng cao hiệu lực, hiệu quả việc ban hành và thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường.

Chia sẻ với phóng viên, ông Hồ Kiên Trung đề xuất nghiên cứu cơ cấu lại các nhiệm vụ chi ngân sách cho bảo vệ môi trường theo hướng trọng tâm, trọng điểm; tập trung giải quyết các vấn đề môi trường tồn đọng kéo dài; đầu tư các công trình hạ tầng môi trường thiết yếu như hệ thống hạ tầng thu gom, phân loại và xử lý chất thải rắn sinh hoạt.

Hạ tầng không đồng bộ, nhận thức còn hạn chế

- Xin ông cho biết tình hình thu gom, phân loại chất thải rắn sinh hoạt trên cả nước, nhất là tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chính Minh trong thời gian qua?

Phó Cục trưởng Hồ Kiên Trung: Theo thống kê, tính đến thời điểm trước khi hợp nhất các tỉnh, thành phố, tổng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh trong cả nước vào khoảng 69,4 nghìn tấn/ngày, trong đó tỷ lệ xử lý đạt 91%.

Trong đó, khu vực đô thị phát sinh khoảng 37,25 nghìn tấn/ngày, tỷ lệ xử lý đạt 97,28%; khu vực nông thôn phát sinh khoảng 32,15 nghìn tấn/ngày, xử lý đạt 80,5%, trong đó chôn lấp khoảng 59,32% (giảm 30% so với năm 2012).

Riêng tại Hà Nội, lượng chất thải phát sinh khoảng 7.300 tấn/ngày; tại Thành phố Hồ Chí Minh phát sinh khoảng 14.000 tấn/ngày. Tổng lượng chất thải của 2 thành phố này chiếm khoảng 23% lượng rác thải của cả nước.

Về công tác thu gom, phân loại chất thải rắn sinh hoạt, hiện các địa phương chủ yếu dừng ở quy mô nhỏ, thí điểm. Tính đến ngày 30/6/2025 mới có 32/63 địa phương đã triển khai thí điểm phân loại chất thải rắn sinh hoạt.

Tại một số địa phương, chất thải rắn sinh hoạt nông thôn được một số hộ gia đình tự xử lý bằng hình thức như: Làm thức ăn chăn nuôi, làm chất độn chuồng hoặc chôn lấp, đốt thủ công trong vườn nhà.

- Như ông chia sẻ, công tác phân loại chất thải rắn sinh hoạt hiện nay chủ yếu mới dừng ở quy mô nhỏ, mang tính thí điểm. Nhiều nơi rác vẫn ngổn ngang. Vậy đâu là khó khăn, vướng mắc, nguyên nhân của thực trạng này?

Phó Cục trưởng Hồ Kiên Trung: Khó khăn, thách thức đầu tiên trong phân loại, thu gom, xử lý rác thải tại các đô thị lớn là hạ tầng kỹ thuật không đồng bộ từ phân loại, thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt sau phân loại. Điều này dẫn đến tình trạng thiếu hạ tầng kỹ thuật cho việc thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt sau phân loại.

Đặc biệt là thiếu hạ tầng, công nghệ để tái chế, xử lý chất thải thực phẩm, chất thải hữu cơ (vốn chiếm tỷ lệ lớn, khoảng 50-60% tổng khối lượng chất thải) để biến thành năng lượng sinh khối (như mùn, phân compost, điện sinh khối) hoặc chế biến thành thức ăn gia súc, gia cầm.

Hơn nữa, các cơ chế huy động nguồn lực trong xã hội cho công tác thu gom, phân loại, tái chế, xử lý chất thải đã có nhưng việc triển khai còn nhiều hạn chế nên nguồn lực huy động chưa đáp ứng được nhu cầu.

Trong đó, đáng chú ý là nguyên tắc “người gây ô nhiễm phải trả chi phí xử lý” chưa được áp dụng triệt để, đặc biệt là việc chưa thu đủ giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý nên chưa thúc đẩy được nguồn lực tư nhân đầu tư về thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt.

Ngoài ra, nhận thức và ý thức trách nhiệm của một số cấp ủy đảng, chính quyền, đoàn thể và người dân cũng chưa đầy đủ về tầm quan trọng của việc phân loại chất thải để biến chất thải thành tài nguyên.

Ông Hồ Kiên Trung, Phó Cục trưởng Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

Bên cạnh đó, công tác vận động hộ gia đình, cá nhân nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm về phân loại chất thải rắn sinh hoạt, từ các địa phương chưa đủ sức lan tỏa, chưa tạo thành thói quen, nếp sống của người dân. Dù rằng đây là những công việc cốt lõi, là yếu tố tiên quyết, quyết định sự thành bại của công tác phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại hộ gia đình, cá nhân, thuộc trách nhiệm của ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố.

Huy động nguồn lực doanh nghiệp trong việc xử lý chất thải

- Trước thực trạng trên, Bộ Nông nghiệp và Môi trường có có giải pháp tháo gỡ ra sao trong thời gian tới, để giải quyết bài toán rác thải tại các đô thị?

Phó Cục trưởng Hồ Kiên Trung: Trên cơ sở nhận định các vấn đề then chốt trong triển khai phân loại, thu gom, xử lý rác thải tại các đô thị lớn trong thời gian vừa qua, bộ xác định trước mắt (trong năm 2025 và 2026), Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ khẩn trương hoàn thiện các văn bản pháp luật và hướng dẫn kỹ thuật trong quản lý chất thải rắn sinh hoạt.

Theo đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ rà soát những bất cập về quản lý chất thải rắn sinh hoạt trong Luật Bảo vệ môi trường và nghị định để đề xuất sửa đổi; ban hành Thông tư ban hành quy chuẩn kỹ thuật môi trường quốc gia về bãi chôn lấp chất thải rắn sinh hoạt...

Bộ cũng đang tham mưu Chính phủ báo cáo Quốc hội thông qua Đoàn giám sát tối cao của Quốc hội về “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành” để có 1 Nghị quyết của Quốc hội về nâng cao hiệu lực, hiệu quả việc ban hành và thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường.

Trong đó, Cục đề xuất cho phép nghiên cứu cơ cấu lại các nhiệm vụ chi ngân sách cho bảo vệ môi trường theo hướng trọng tâm, trọng điểm; đầu tư các công trình hạ tầng môi trường thiết yếu như hệ thống, hạ tầng thu gom, phân loại và xử lý chất thải rắn sinh hoạt.

Ngoài ra, bộ cũng đang tham mưu để trình Chính phủ ban hành Nghị Quyết về “Đẩy mạnh phong trào toàn dân bảo vệ môi trường, tập trung phân loại, thu gom, tái chế, xử lý rác thải vì một Việt Nam sáng-xanh-sạch-đẹp.”

Đối với các địa phương, cần khẩn trương xây dựng, ban hành quy trình kỹ thuật, định mức kinh tế-kỹ thuật, ban hành giá tối đa và giá cụ thể, hình thức thu giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt theo khối lượng hoặc thể tích chất thải, phải xử lý theo từng loại theo quy định.

- Về lâu dài, Bộ Nông nghiệp và Môi trường có giải pháp gì để đảm bảo chất thải rắn sinh hoạt được thu gom, xử lý theo hướng kinh tế tuần hoàn?

Phó Cục trưởng Hồ Kiên Trung: Về lâu dài, chúng tôi sẽ tiếp tục đồng hành cùng với các bộ, ngành, địa phương trong việc tiếp tục tăng cường tuyên truyền, vận động, hướng dẫn nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng về quản lý, phân loại chất thải rắn sinh hoạt.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng sẽ chú trọng tới việc huy động, tìm kiếm các dự án quốc tế để xây dựng năng lực, hạ tầng kỹ thuật cho các địa phương thực hiện hiệu quả thu gom, phân loại, tái chế và xử lý chất thải.

Đặc biệt, Bộ xác định đẩy mạnh việc thực thi chính sách trách nhiệm của tổ chức, cá nhân sản xuất, nhập khẩu trong việc thu hồi, tái chế, xử lý chất thải từ các sản phẩm, bao bì do doanh nghiệp sản xuất, nhập khẩu phát sinh, nhằm huy động nguồn lực của doanh nghiệp trong việc thu gom, phân loại, tái chế và xử lý chất thải.

Về phía địa phương, cần triển khai ngay việc đầu tư hạ tầng kỹ thuật đồng bộ từ phân loại, thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt sau phân loại đồng bộ, phù hợp với quy hoạch của tỉnh sau sát nhập ngay khi Quốc hội, Chính phủ ban hành các dự án đầu tư công trung hạn 2026-2030.

Các địa phương cũng cần tiếp tục đẩy mạnh, thường xuyên, lâu dài công tác tuyên truyền, huy động sự tham gia của toàn xã hội về bảo vệ môi trường, trong đó, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên như Đoàn Thanh niên, Hội phụ nữ, Hội Cựu chiến binh, Hội Nông dân… đóng vai trò nồng cốt trong tổ chức, hướng dẫn, giám sát thực hiện giảm thiểu phát sinh, phân loại, thu gom, vận chuyển, tái chế xử lý chất thải rắn sinh hoạt.

Trân trọng cảm ơn ông!

PV (tổng hợp)

Nguồn: https://baohaiphong.vn/phan-loai-va-xu-ly-rac-thai-can-dau-tu-cong-trinh-ha-tang-moi-truong-thiet-yeu-520242.html