Pháo đài lớn nhất Đông Dương

Từng là pháo đài tối tân, hiện đại bậc nhất Đông Dương

Năm 1900, trước nguy cơ Thế chiến 1 lan rộng, người Pháp đã củng cố các tuyến phòng thủ bờ biển phía tây nam của Pháp và hệ thống phòng thủ các pháo đài dọc biên giới Đức - Pháp. Họ cho lắp đặt các loại súng mới có tầm bắn lên tới hơn 20km với loại đạn nổ như ngư lôi, có sức công phá tàu chiến hạng lớn, xây dựng nhiều công sự kiên cố.

Tại Việt Nam, sau khi chiếm trọn lục tỉnh Nam kỳ, người Pháp củng cố hệ thống phòng thủ dựa trên các đồn bốt của nhà Nguyễn để lại, hiện đại hóa nó bằng các lô cốt, pháo đài với các loại súng hiện đại bậc nhất trên thế giới lúc bấy giờ.

Đồn Rạch Cát có vị trí đắc địa khi nằm ở cửa 3 con sông Rạch Cát - Vàm Cỏ - Soài Rạp thông với cửa biển Vàm Láng. Vị trí này cạnh tuyến đường thủy giao lưu hàng hóa từ miền Tây Nam Bộ lên Sài Gòn - Chợ Lớn và các tỉnh miền Đông Nam Bộ và ngược lại. Đồng thời án ngữ trên con đường thủy từ biển vào Sài Gòn, các tuyến đường có thể lưu thông qua Lào, Campuchia, Thái Lan. Nhiệm vụ của pháo đài này chẳng những kiểm soát toàn bộ giao thông thủy vào Sài Gòn mà còn khống chế 1 phần biển Vũng Tàu.

Rạch Cát “đổi phận” trong thời bình

Sau hơn trăm năm tồn tại, pháo đài một thời lừng danh giờ ẩn mình giữa rừng đước xanh ngắt, thay vì có tầm nhìn bao quát tứ phía từ nóc đồn như xưa kia. Cảnh quan bên ngoài đã đổi khác nhưng kết cấu tổng thể đồn Rạch Cát vẫn nguyên vẹn, và trên mình pháo đài bao dấu tích trăm năm vẫn còn hằn rõ. Trên hai cánh cửa thép dày 12cm vẫn còn chi chít vết đạn, các thanh cài vẫn còn nguyên, những bản lề vẫn lắp khít trên tường thành.

Pháo đài mang trên mình nhiều ý nghĩa lịch sử to lớn và nằm giữa thiên nhiên xanh tươi với rừng ngập mặn bạt ngàn và hệ thống kênh rạch đặc trưng vùng hạ nguồn các con sông. Xung quanh có các điểm du lịch, nổi tiếng nhất là di tích lịch sử quốc gia nhà trăm cột, được các nghệ nhân Huế xây dựng hơn trăm năm trước. Vùng lúa Nàng Thơm Chợ Đào, Chùa Núi và chùa Tôn Thạnh gắn liền với Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc và nhà thơ yêu nước Nguyễn Đình Chiểu.

Mang vẻ đẹp hoành tráng, trận địa pháo này trở thành bối cảnh của trên 10 bộ phim sau năm 1975, trong đó bộ phim nổi tiếng Đất phương nam. đồn Rạch Cát vì thế được đánh giá là có tiềm năng trở thành điểm du lịch đặc biệt hấp dẫn. Tỉnh Long An cũng từng đưa ra dự án du lịch và mời gọi các nhà đầu tư và hiện tại địa phương đã có chủ trương đầu tư phát triển du lịch trên diện tích hàng chục ha.

Hiện nay, đang có một đơn vị của Quân khu 7 đóng tại đây nên để được tham quan cần có sự cho phép của cơ quan chức năng. Được biết, sau khi có chủ trương phát triển du lịch tại di tích đồn Rạch Cát, tỉnh Long An đang làm việc với Quân khu 7 (đơn vị đang quản lý đồn) để tính các phương án bàn giao đất và tiếp đến là các phương án phát triển du lịch tại di tích này. Vừa giàu giá trị lịch sử, vừa có giá trị nghệ thuật kiến trúc đồn lũy cổ ở châu Âu, đồn Rạch Cát đã được xếp hạng di tích cấp quốc gia.