Trong bối cảnh nguồn cung biến động, giá thành cao và thiếu liên kết vùng, tái cấu trúc chuỗi cung ứng không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc để các làng nghề phát triển bền vững và vươn ra thị trường quốc tế.
Chuỗi cung ứng còn nhiều bất cập
Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến công và Tư vấn phát triển công nghiệp Hà Nội (Sở Công Thương Hà Nội) Vương Đình Thanh cho biết, thời gian qua, phát triển sản phẩm thủ công mỹ nghệ trên địa bàn thành phố đã có nhiều chuyển biến tích cực. Nhiều sản phẩm có mẫu mã đẹp, chất lượng tốt, có thế mạnh cạnh tranh trên thị trường trong và ngoài nước.
Tuy nhiên, nhiều sản phẩm thủ công mỹ nghệ hiện vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu của thị trường, đặc biệt là thị trường xuất khẩu; chưa khai thác hết tiềm năng, giá trị của sản phẩm, thiếu ý tưởng thiết kế và phát triển sản phẩm mới. Nguyên liệu đầu vào chủ yếu phụ thuộc vào nguồn cung từ các tỉnh và nước ngoài. Đây là những thách thức rất lớn cản trở sự phát triển bền vững và lớn mạnh của ngành thủ công mỹ nghệ Thủ đô.
Theo Chủ tịch Hiệp hội gốm sứ Kim Lan Đào Việt Bình, nhu cầu nguyên liệu mỗi năm của các doanh nghiệp làng nghề gốm sứ tại Hà Nội ước tính khoảng 80.000-100.000 tấn đất sét, cao lanh; 10.000 tấn tràng thạch, thạch anh; khoảng 2.000-3.000 tấn men, phụ gia. Phần lớn nguyên liệu phải mua từ các tỉnh Phú Thọ, Quảng Ninh, Lào Cai và một phần nhập khẩu.
Thị trường xuất khẩu mở rộng đi đôi với yêu cầu nguồn nguyên liệu ổn định, có chất lượng cao, giá thành hợp lý. Tuy nhiên, theo ông Đào Việt Bình, chuỗi cung ứng nguyên liệu hiện còn phụ thuộc vào thương lái trung gian; doanh nghiệp khó tiếp cận các mỏ đất chất lượng vì các mỏ đó đã được bán cho các doanh nghiệp nước ngoài với giá thành cao; giá nguyên liệu biến động mạnh; chưa có hệ thống logistics chuyên biệt và chất lượng nguyên liệu không đồng đều. Một số nguyên liệu đặc biệt như men màu zircon, oxit kim loại tinh chế vẫn phải nhập khẩu với giá cao, làm tăng đáng kể chi phí sản xuất.
Chủ tịch Hiệp hội Khảm trai Phú Xuyên Nguyễn Vinh Quang cũng chia sẻ, nguyên liệu chính của nghề khảm trai là vỏ trai, vỏ ốc và vỏ điệp, đều là những loại nguyên liệu tự nhiên ngày càng khan hiếm. Tình trạng khan hiếm đã đẩy giá nguyên liệu tăng cao, gây áp lực lớn đến chi phí sản xuất.
Cần chiến lược cung ứng mang tính tổng thể
Các chuyên gia trong ngành cho rằng, để bảo đảm đầu vào ổn định cho ngành thủ công mỹ nghệ rất cần một chiến lược tái cấu trúc chuỗi cung ứng nguyên liệu tổng thể.
Ông Đào Việt Bình cho rằng, một trong những giải pháp căn cơ là xây dựng mối liên kết chặt chẽ giữa các tỉnh có vùng nguyên liệu và các làng nghề sản xuất ở Hà Nội. Các địa phương nên khuyến khích ký kết hợp đồng cung ứng dài hạn giữa doanh nghiệp khai thác nguyên liệu và cơ sở sản xuất thủ công mỹ nghệ. Bên cạnh đó, việc tổ chức hội chợ giao thương nguyên liệu và sản phẩm định kỳ là một giải pháp hiệu quả để kết nối giữa nhà cung ứng và đơn vị sản xuất.
Tiếp đó, việc khảo sát, đánh giá tiềm năng nguyên liệu bản địa để lựa chọn bảo tồn và phát triển có định hướng là việc cần làm ngay. Đặc biệt, đầu tư vào năng lực sơ chế tại chỗ như sấy, xử lý, phân loại... sẽ giúp nâng cao chất lượng nguyên liệu, tăng giá trị gia tăng tại địa phương và giảm phụ thuộc vào nguồn nhập ngoài.
Để giải quyết bài toán nguyên liệu một cách bền vững, cần thiết phải thúc đẩy liên kết hợp tác toàn diện giữa các bên trong chuỗi giá trị, từ tạo vùng nguyên liệu, sơ chế, chế biến đến phân phối.
Theo Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam Lê Bá Ngọc, cần liên kết về xây dựng vùng nguyên liệu, có quy hoạch cụ thể, xác lập địa chỉ vùng trồng rõ ràng, hướng tới phát triển vùng nguyên liệu chuyên canh phục vụ ngành thủ công mỹ nghệ, gốm sứ, nhằm giảm chi phí đầu vào, nâng cao chất lượng sản phẩm và bảo đảm năng lực sản xuất dài hạn.
Cùng với đó là liên kết trong khâu chế biến nguyên liệu. Cần có các mô hình hợp tác giữa doanh nghiệp và hợp tác xã, hộ sản xuất tại địa phương để đầu tư công nghệ xử lý, bảo quản, phân loại nguyên liệu tại chỗ. Điều này giúp tăng giá trị gia tăng, hạn chế hao hụt và cải thiện chất lượng đầu vào cho các cơ sở sản xuất.
Thứ ba là mô hình hợp tác công - tư - cộng đồng, trong đó có sự tham gia đầy đủ của các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp và người dân, hộ sản xuất. Mô hình này không chỉ bảo đảm tính minh bạch, truy xuất và trách nhiệm xã hội trong chuỗi cung ứng, mà còn góp phần bảo vệ quyền lợi của người dân tại vùng nguyên liệu. Đồng thời, việc xây dựng chuỗi liên kết ba bên này cũng tạo cơ sở để ban hành chính sách hỗ trợ cụ thể hơn, đặc biệt là từ các chương trình khuyến công.
“Theo đó, cần xem xét lồng ghép các mục tiêu phát triển vùng nguyên liệu bền vững và chuỗi giá trị thủ công mỹ nghệ vào kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương, nhất là trong giai đoạn 2026-2030. Đồng thời, khuyến nghị Sở Công Thương và Trung tâm Khuyến công các tỉnh, thành phố nghiên cứu đề xuất cơ chế ưu tiên, hỗ trợ doanh nghiệp và hợp tác xã tham gia vào các mô hình liên kết này”, ông Lê Bá Ngọc đề xuất.
Nếu thực hiện hiệu quả ba nhóm giải pháp nêu trên, bài toán nguyên liệu - vốn là điểm nghẽn lớn nhất hiện nay của ngành thủ công mỹ nghệ sẽ từng bước được tháo gỡ, tạo tiền đề quan trọng để các làng nghề phát triển bền vững, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Nguồn: https://hanoimoi.vn/tai-cau-truc-chuoi-cung-ung-nguyen-lieu-cho-thu-cong-my-nghe-712946.html
Bình luận (0)