Tạo thói quen đọc sách cho trẻ em

Thói quen đọc sách của trẻ cần được khuyến khích bằng nhiều hình thức. *Ảnh: Vũ Minh*

Phải chăng, các thiết bị máy móc thông minh đã thao túng con người, biến con người thành công cụ của nó trong việc cơ giới hóa, công nghệ hóa đời sống? Và, như một lời cảnh báo, con người dần mất đi khả năng tư duy độc lập khi phụ thuộc vào trí tuệ nhân tạo. Đồng thời, những rung cảm sâu xa, những tưởng tượng diệu kỳ, những mộng mơ bay bổng gắn với thế giới tinh thần con người cũng dần trở nên máy móc, xơ cứng... Cho đến một ngày, “Vũ trụ Brain rot” (có thể hiểu là thế giới hư cấu phi lý, vô nghĩa, nhưng lại ám ảnh, gây nghiện... đến từ các sản phẩm - dữ liệu trực tuyến tầm thường) được định hình, cũng là lúc con người rơi vào trạng thái “thối não/ rối loạn não”. Đọc sách, một truyền thống từ cổ xưa, kỳ lạ thay, vẫn là một giải pháp để cứu vãn tình trạng ấy của hiện tại.

Đọc sách giúp phát triển tư duy, phát triển ngôn ngữ, bồi dưỡng tâm hồn, trí tuệ, nhân cách, rèn luyện khả năng diễn đạt, khơi dậy những tưởng tượng, mộng mơ, sáng tạo... Như thế, đọc sách chính là nền tảng quan trọng hàng đầu cho việc học tập, phát triển, và sâu xa rộng lớn hơn là việc kiến tạo một con người, một cuộc đời. Nhà giáo dục nổi tiếng của Trung Quốc Chu Vĩnh Tân nhấn mạnh: “Lịch sử phát triển tinh thần của một cá nhân chính là lịch sử đọc của họ” ("Triết lý giáo dục của Chu Vĩnh Tân qua những câu nói ngắn", Minh Thương dịch, NXB Hội Nhà văn, 2019).

Nhưng, làm sao để xây dựng văn hóa đọc cho trẻ em? Giữa biết và làm, rồi làm được, là cả một chặng đường dài, với nhiều nỗ lực, đến từ nhiều phía. Điều đầu tiên, thiết nghĩ, không đâu bằng chính gia đình, nơi đứa trẻ sinh ra và từng ngày gắn bó để lớn lên. Không phải ngẫu nhiên, có ý kiến dẫu hài hước mà đầy chua chát rằng, một gia đình thiếu sách là một gia đình “thiếu văn hóa”. Cũng có người nói rằng, một gia đình có thể không cần một tủ rượu, nhưng dứt khoát phải nên có một tủ sách. Cha mẹ không đọc sách, làm sao con có thể đọc sách, khi những năm tháng đầu đời trẻ em lớn lên bằng việc bắt chước thói quen của người lớn?

Từ kinh nghiệm của chính gia đình mình, tôi có thể nói rằng, việc bố mẹ đọc sách cùng con, xem sách như là đồ chơi, quà tặng cho con có ý nghĩa to lớn trong việc hình thành thói quen đọc sách cho trẻ. Thông qua việc yêu sách, yêu việc đọc sách, hài lòng với khung cảnh cả gia đình quây quần đọc sách hay chia sẻ - trò chuyện về sách, trẻ em cảm nhận được tình yêu thương, sự quan tâm của bố mẹ. Đó là nền tảng đầu tiên cho thói quen đến với sách - đến với sách là đến với sự yêu thương.

Lớn hơn một chút, bước ra khỏi không gian gia đình, trường học là nơi một đứa trẻ có thể tìm thấy nhiều đam mê, trong đó có đọc sách. Trường học phải thực sự tạo được thói quen đọc sách cho trẻ bằng chính các hoạt động giáo dục của mình. Ở đó, “thư viện là trái tim của trường học”. Từ sách giáo khoa đến sách tham khảo và nhiều thể loại sách khác, các không gian đọc, hoạt động đọc ở nhà trường từng bước hướng học sinh đến những niềm vui từ sách. Một thư viện với nhiều loại sách hay cùng không gian đẹp, gần gũi, thân thiện, có sự phân loại lứa tuổi, phân loại sách, được thiết kế sáng tạo, giàu khả năng tương tác bằng các trải nghiệm đọc cụ thể của trẻ (kể lại, đọc lại, vẽ lại, viết cảm nhận, viết sáng tạo từ các nội dung trong sách, nhóm trao đổi đọc sách có người hướng dẫn hoặc các hoạt động ngoại khóa do chính thầy cô giáo tổ chức, quà tặng sách…) là những gợi ý thú vị cho việc xây dựng không gian đọc trong nhà trường.

Thói quen đọc sách của trẻ còn có thể được định hình từ những không gian công cộng. Hiện nay, nhiều mô hình khuyến đọc đã được xây dựng. Các nhà xuất bản, trung tâm văn hóa, công ty văn hóa và truyền thông, nhà sách, câu lạc bộ đọc sách, quán cà phê sách, phố sách, tuần lễ sách… cũng chú ý các hoạt động kích cầu thông qua tổ chức sự kiện ra mắt sách, gặp gỡ nhà văn, nói chuyện chuyên đề… Dù là hình thức nào, bền bỉ hay có tính thời vụ, việc thu hút trẻ em đến đọc, trải nghiệm sách vở vẫn rất cần tính thực chất, lấy trẻ em và sách làm chủ thể, làm trung tâm. Ngoài việc thiết kế không gian đọc hấp dẫn, nhiều sách, nhiều hoạt động trải nghiệm - tương tác từ người đọc với sách, thiết nghĩ cũng cần kết hợp với nhà trường hay các cơ quan đoàn thể - tổ chức để phát động và thu hút trẻ em, mở rộng hành trình đọc từ gia đình đến nhà trường và ra xã hội.

Sách là con đường tuyệt diệu để trẻ em trưởng thành một cách bền vững và thực chất. Trước những âu lo về nguy cơ “Brain rot” trong thế hệ trẻ thời công nghệ, việc xây dựng thói quen đọc sách, văn hóa đọc ở trẻ em lại càng trở nên quan trọng, cấp thiết. Có một thực tế, trẻ em đến với sách hay đến với các thiết bị thông minh cùng “Vũ trụ Brain rot” hoàn toàn phụ thuộc vào cách chúng ta định hướng, tạo lập thói quen ngay từ những bước đi, hành động đầu tiên. Gia đình, nhà trường và xã hội chính là ba trụ cột. Ở trung tâm của ba trụ cột ấy là trẻ em, với khát vọng được sống, được trưởng thành cả về mặt thể chất, trí tuệ và tâm hồn, bắt đầu từ những trang sách.

Nguồn: https://hanoimoi.vn/tao-thoi-quen-doc-sach-cho-tre-em-703874.html