Thanh toán số: Tăng tốc đổi mới, giữ vững “vạn niềm tin”

Thanh toán điện tử đang bứt phá mạnh mẽ, mở ra thời kỳ mới cho kinh tế số Việt Nam. Song song với tăng trưởng ấn tượng, ngành ngân hàng đối mặt không ít thách thức về an ninh, bảo mật và áp lực đổi mới công nghệ. “Vạn niềm tin” từ người tiêu dùng được coi là nền tảng cốt lõi, quyết định sự phát triển bền vững của thanh toán không dùng tiền mặt.

Báo Đại biểu Nhân dân•08/10/2025

Hệ sinh thái số mở rộng, tiện ích liền mạch

Tại Hội thảo “Một chạm vạn niềm tin - Kiến tạo tương lai thanh toán số” do Báo Tiền Phong và Công ty CP Thanh toán quốc gia Việt Nam (NAPAS) tổ chức ngày 7/10, ông Phạm Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Thanh toán, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho biết, ngành ngân hàng đã chủ động và đi đầu trong việc xây dựng một hệ sinh thái số hiện đại, vận hành trên nguyên tắc “lấy khách hàng làm trung tâm”. Người dân có thể thanh toán điện, nước, viễn thông hay mua sắm trực tuyến chỉ với một ứng dụng duy nhất - dù đó là nền tảng của ngân hàng hay nhà cung cấp dịch vụ.

Cùng với việc hoàn thiện pháp lý cho chuyển đổi số, hạ tầng công nghệ cũng được phát triển đồng bộ. Các hệ thống quan trọng như thanh toán điện tử liên ngân hàng, chuyển mạch tài chính và bù trừ điện tử, dịch vụ bán lẻ xuyên biên giới… vận hành ổn định 24/7, đạt chuẩn quốc tế về tốc độ, an toàn và khả năng liên thông.

Theo số liệu của Vụ Thanh toán, trong 8 tháng năm 2025, thanh toán qua hệ thống liên ngân hàng tăng 19% về số lượng và 69,1% về giá trị; chuyển mạch tài chính tăng 17,25% về số lượng. Thanh toán không tiền mặt đã đạt quy mô gấp 25 lần GDP năm 2024. Số lượng giao dịch tăng 43,53%, giá trị tăng 24,24%, chứng minh người dân và doanh nghiệp đang dịch chuyển nhanh sang phương thức thanh toán hiện đại.

Một bước tiến đáng chú ý khác là việc triển khai dữ liệu định danh sinh trắc học: hơn 131,5 triệu hồ sơ cá nhân và 1,4 triệu hồ sơ tổ chức đã được đối chiếu, bảo đảm 100% người dùng Internet/Mobile Banking xác thực điện tử an toàn.

Thanh toán bằng QR cũng đã chạm đến mọi ngõ ngách của cuộc sống người dân. Mỗi ngày có khoảng 70 triệu lượt giao dịch sử dụng thanh toán qua hệ thống NAPAS. Theo ông Nguyễn Quang Hưng, Chủ tịch HĐQT NAPAS, hành trình hơn một thập kỷ qua đã thay đổi thói quen của người Việt: từ quẹt thẻ, chạm điện thoại, đến thanh toán bằng mã VietQR. “Chỉ với một chạm, mọi giao dịch trở nên dễ dàng, nhanh chóng và an toàn hơn bao giờ hết,” ông nói.

Thách thức bảo mật và áp lực đổi mới

Dù phát triển nhanh, các chuyên gia cảnh báo những rủi ro song hành. Gian lận số ngày càng tinh vi, khó lường; quy định bảo vệ dữ liệu cá nhân còn thiếu đồng bộ; sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI) vừa mở ra cơ hội, vừa đặt ra thách thức về an ninh mạng. Bên cạnh đó, nguồn nhân lực số chưa đủ số lượng và chất lượng, trở thành điểm nghẽn đáng lo ngại.

Ông Nguyễn Xuân Thành, giảng viên Đại học Fulbright Việt Nam, chỉ ra ba động lực buộc ngành ngân hàng phải tăng tốc: kỳ vọng ngày càng cao của khách hàng về giao dịch tức thì và cá nhân hóa; hạn chế nội tại của ngân hàng truyền thống vốn phụ thuộc vào công nghệ cũ, tốn kém; và áp lực cạnh tranh khốc liệt từ Fintech, ngân hàng số và các nền tảng thanh toán mới. Ai đổi mới chậm sẽ bị bỏ lại phía sau, ông nhấn mạnh.

Các chuyên gia cho rằng, trong bối cảnh tội phạm công nghệ cao ngày càng tinh vi, niềm tin của người tiêu dùng - "vạn niềm tin" - sẽ quyết định thành bại của thanh toán số. Để củng cố niềm tin này, ngành ngân hàng đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp: bắt buộc xác thực sinh trắc học cho giao dịch lớn, áp dụng tokenization (mã hóa số thẻ), tăng cường quản trị rủi ro và bảo mật đa lớp.

Phó Thống đốc NHNN Phạm Tiến Dũng cho rằng, không có tài khoản thì không thể tham gia hệ sinh thái tài chính số. Dịch vụ ngân hàng dù hiện đại đến đâu nhưng nếu người dân vẫn phải đeo thẻ ở cổ khi đi tàu điện thì chưa thể coi là hoàn thiện. Theo ông, các ngân hàng cần hợp tác, tích hợp phương tiện thanh toán vào giao thông công cộng - từ tàu điện, xe buýt đến taxi - như mô hình đã triển khai tại Trung Quốc, Nhật Bản.

Phó Thống đốc khẳng định Việt Nam không thua kém các quốc gia phát triển về thanh toán tự động. Tuy nhiên, giải pháp phải bảo đảm tiện lợi, an toàn và chi phí hợp lý. “Không thể để mua vé tàu 15.000 đồng mà chi phí xử lý giao dịch mất tới 1.000 đồng,” ông nhấn mạnh.

Theo ông Nguyễn Hoàng Long, Phó Tổng giám đốc NAPAS, hạ tầng thanh toán quốc gia chính là nền móng của nền kinh tế số. Trong thời gian tới, NAPAS sẽ tiếp tục đầu tư hiện đại hóa công nghệ, áp dụng AI để nhận diện giao dịch bất thường, tăng cường bảo mật đa lớp, đồng thời mở rộng kết nối quốc tế. Mục tiêu là xây dựng một kiến trúc thanh toán mở, tự chủ, thông minh và bền vững, phục vụ đắc lực cho chiến lược chuyển đổi số quốc gia.

Tại hội thảo, các chuyên gia cũng cùng thống nhất rằng, chuyển đổi số không đơn thuần là ứng dụng công nghệ, mà là một cách mạng văn hóa, tư duy và tổ chức. Ngành tài chính - ngân hàng muốn tiến xa cần xây dựng nền tảng minh bạch, hợp tác, sáng tạo, trao quyền cho mỗi cá nhân để chủ động đổi mới.

Nguồn: https://daibieunhandan.vn/thanh-toan-so-tang-toc-doi-moi-giu-vung-van-niem-tin-10389494.html