Tự động hóa ngành dệt may: Việt Nam đang ở đâu?

Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu ngày càng cạnh tranh và yêu cầu khắt khe về chất lượng, chi phí sản xuất, và thời gian giao hàng, ngành dệt may đang trải qua một sự chuyển mình mạnh mẽ. Tự động hóa không còn là sự lựa chọn, mà là yếu tố sống còn để duy trì và nâng cao năng lực cạnh tranh. Các quốc gia xuất khẩu dệt may lớn như Bangladesh, Ấn Độ và Trung Quốc đã có những bước đi mạnh mẽ trong việc ứng dụng công nghệ tự động vào sản xuất, giúp nâng cao năng suất, giảm chi phí và tăng cường khả năng phục hồi trước những biến động của thị trường.

Tự động hóa không còn là sự lựa chọn, mà là yếu tố sống còn để duy trì và nâng cao năng lực cạnh tranh trong ngành dệt may. Ảnh minh họa

Bangladesh: Đầu tư vào công nghệ nhằm nâng cao năng suất, cải thiện chất lượng

Bangladesh, với ngành dệt may là một trong những động lực quan trọng của nền kinh tế, đã chứng kiến sự thay đổi lớn trong quá trình sản xuất nhờ vào sự ứng dụng công nghệ tự động. Trong những năm gần đây, các doanh nghiệp dệt may tại Bangladesh đã bắt đầu áp dụng các hệ thống tự động hóa trong các công đoạn như cắt vải, dệt và may. Điều này giúp giảm bớt sự phụ thuộc vào lao động thủ công, giảm thiểu sai sót và tăng tốc độ sản xuất.

Bangladesh chủ yếu tập trung vào tự động hóa ở mức độ cơ bản với các máy móc như máy cắt vải tự động, máy dệt và máy may tự động. Điều này không chỉ giúp tăng năng suất mà còn giúp cải thiện chất lượng sản phẩm – một yêu cầu ngày càng khắt khe từ các thương hiệu quốc tế như H&M, Zara hay Guess, những đối tác lớn của các nhà máy tại đây.

Một ví dụ điển hình là việc áp dụng thiết bị "Nidle" – một hệ thống giám sát năng suất theo thời gian thực, được tích hợp vào từng máy may. Thiết bị này hiển thị tiến độ sản xuất trực tiếp trên màn hình, sử dụng mã màu từ đỏ (chậm tiến độ) đến xanh lá (đạt chỉ tiêu), từ đó tạo áp lực thúc đẩy năng suất lao động. Đây là một phần trong chiến lược "sản xuất thông minh", kết hợp giữa giám sát số hóa và máy bán tự động – những thiết bị bán tự động thực hiện các nhiệm vụ như gắn túi, đính nút mà chỉ cần hướng dẫn tối thiểu từ con người. Nhờ áp dụng công nghệ như Nidle và các hệ thống tự động khác, nhiều nhà máy đã ghi nhận mức tăng sản lượng từ 7–10% chỉ trong thời gian ngắn

Ấn Độ: Chuyển đổi số và tối ưu hóa quy trình sản xuất

Thị trường Ấn Độ, một trong những cường quốc về dệt may, đã triển khai chiến lược tự động hóa mạnh mẽ nhằm tối ưu hóa quy trình sản xuất và nâng cao hiệu quả lao động. Các doanh nghiệp lớn như Arvind Ltd và Vardhman Textiles đã đầu tư vào các dây chuyền sản xuất tự động từ giai đoạn sợi đến dệt, nhuộm và may.

Theo số liệu từ trang The Textile Magazine, từ năm 2022, công ty Arvind Ltd đã công bố kế hoạch đầu tư từ 300–400 crore INR trong 2- 3 năm sau đó, tập trung vào các sản phẩm như vải leisure, sợi nhân tạo và vật liệu tiên tiến, nhằm tận dụng các ưu đãi từ chương trình PLI của chính phủ. ​Đáng chú ý, tại sự kiện Bharat Tex 2025, công ty Vardman Textiles đã giới thiệu các tiến bộ mới nhất trong công nghệ kéo sợi, vải và giải pháp may mặc, bao gồm các kỹ thuật nhuộm tiên tiến giúp giảm đáng kể việc sử dụng nước và hóa chất

Bên cạnh đó, nhận thức được tầm quan trọng của nguồn nhân lực trong việc vận hành và bảo trì các hệ thống tự động, Ấn Độ đã chú trọng vào việc đào tạo nhân lực có kỹ năng. Các chương trình đào tạo này được triển khai rộng rãi trong các trường đại học và trung tâm đào tạo nghề, giúp chuẩn bị một lực lượng lao động có tay nghề cao cho ngành dệt may.

Theo thông tin từ trang ATDC India, Apparel Training & Design Centre (ATDC) là một trong những mạng lưới đào tạo nghề lớn nhất Ấn Độ với khoảng 100 trung tâm tại các cụm công nghiệp may mặc chính, ATDC đã đào tạo hơn 313.500 sinh viên, cung cấp cơ hội việc làm cho các nhóm xã hội yếu thế.

Nhiều viện đào tạo như Technological Institute of Textile & Sciences (TIT&S) tại Haryana và Government College of Engineering & Textile Technology tại Berhampore cung cấp các chương trình đào tạo chuyên sâu về công nghệ dệt may, kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của ngành công nghiệp.

Trung Quốc: Cách mạng công nghiệp 4.0 và sản xuất thông minh

​Trung Quốc, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, đang dẫn đầu trong việc áp dụng công nghệ tự động hóa và sản xuất thông minh vào ngành dệt may. Từ các dây chuyền may tự động đến các hệ thống quản lý thông minh, Trung Quốc đã thành công trong việc tích hợp công nghệ cao vào từng khâu sản xuất, giúp tối ưu hóa chi phí và năng suất lao động.​

Một trong những chiến lược quan trọng mà Trung Quốc áp dụng là "sản xuất thông minh", nơi các nhà máy dệt may được kết nối với các hệ thống quản lý và giám sát tự động. Các dữ liệu thu thập từ quá trình sản xuất được phân tích và sử dụng để tối ưu hóa quy trình và dự đoán các vấn đề trước khi chúng xảy ra. Trung Quốc cũng đã tiên phong trong việc áp dụng robot tự động trong các công đoạn yêu cầu độ chính xác cao, như may và kiểm tra chất lượng.​

Theo trang Textspace Today, chính phủ Trung Quốc đã thúc đẩy mạnh mẽ việc áp dụng tự động hóa và sản xuất thông minh thông qua sáng kiến "Made in China 2025", nhằm nâng cao năng lực sản xuất và cạnh tranh toàn cầu. Theo dữ liệu từ Liên đoàn Robot Quốc tế, mật độ robot của Trung Quốc đã đạt 392 robot trên 10.000 công nhân sản xuất vào năm 2023, vượt xa mức trung bình toàn cầu là 141. ​

Các công ty như Sewingtech đã phát triển công nghệ may tự động 3D, cho phép tự động hóa việc may các tấm vải có hình dạng khác nhau với độ chính xác cao, giảm thiểu lỗi và tăng hiệu suất sản xuất (theo trang chinadaily hk)

Ngoài ra, các nhà máy dệt may tại Trung Quốc cũng đang áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để cải thiện kiểm soát chất lượng, giảm lãng phí và tăng năng suất. AI giúp phát hiện sớm các lỗi trong quá trình sản xuất, từ đó giảm thiểu sản phẩm lỗi và tối ưu hóa quy trình sản xuất. ​Tuy nhiên, việc áp dụng tự động hóa và AI cũng đặt ra thách thức về việc đào tạo lại lực lượng lao động để thích nghi với công nghệ mới. Nhiều chương trình đào tạo đã được triển khai nhằm nâng cao kỹ năng cho công nhân, giúp họ vận hành và bảo trì các hệ thống tự động một cách hiệu quả. ​

Khó khăn của ngành dệt may Việt Nam trong đầu tư tự động hóa

Ngành dệt may Việt Nam đang phải đối mặt với những khó khăn lớn khi quyết định đầu tư vào tự động hóa. Mặc dù ngành này có tiềm năng lớn, nhưng vẫn còn nhiều thách thức đáng kể, đặc biệt là trong việc chuyển đổi công nghệ và đổi mới quy trình sản xuất.

Ngành dệt may nỗ lực chuyển đổi số để tăng năng suất lao động. Ảnh minh họa

Chi phí đầu tư cao: Quá trình đầu tư vào tự động hóa đòi hỏi nguồn vốn lớn, điều này gây khó khăn cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa, vốn chiếm phần lớn trong ngành dệt may Việt Nam. Việc đầu tư vào công nghệ tự động hóa, dù cần thiết, vẫn đụng phải rào cản về chi phí và khả năng tài chính.

Thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao: Việc chuyển đổi sang tự động hóa yêu cầu đội ngũ lao động có kỹ năng chuyên môn cao. Tuy nhiên, hiện nay phần lớn lao động trong ngành dệt may Việt Nam vẫn chưa được trang bị các kỹ năng công nghệ cần thiết để vận hành và bảo trì các hệ thống tự động hóa.

Kháng cự từ nội bộ: Một bộ phận không nhỏ các doanh nghiệp vẫn duy trì thói quen sản xuất thủ công và có tâm lý e ngại với các thay đổi công nghệ. Việc thuyết phục các nhà quản lý và công nhân tham gia vào quá trình chuyển đổi số là một thử thách lớn.

Bài học mở cho Việt Nam

Để vượt qua các khó khăn này, ngành dệt may Việt Nam cần:

Thứ nhất, tăng cường đầu tư vào công nghệ tự động hóa cơ bản: Các doanh nghiệp dệt may Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, nên bắt đầu từ việc đầu tư vào những công nghệ tự động hóa cơ bản. Việc áp dụng các máy móc tự động đơn giản nhưng hiệu quả sẽ giúp tăng năng suất lao động và cải thiện chất lượng sản phẩm mà không đòi hỏi quá nhiều vốn đầu tư ban đầu. Việt Nam cần tích cực khuyến khích các doanh nghiệp dệt may bắt đầu từ những bước đi nhỏ nhưng có ảnh hưởng lớn, đặc biệt trong các khâu như cắt vải, may, và giám sát sản xuất.

Thứ hai, chuyển đổi số và tối ưu hóa sản xuất: Việt Nam cần tập trung vào việc chuyển đổi số trong ngành dệt may, không chỉ ở quy trình sản xuất mà còn trong quản lý và giám sát. Các doanh nghiệp cần đầu tư vào phần mềm quản lý sản xuất, hệ thống theo dõi tiến độ công việc và các hệ thống tự động hóa để tối ưu hóa quy trình. Đồng thời, việc đào tạo nguồn nhân lực có tay nghề cao là rất quan trọng. Chính phủ và các doanh nghiệp cần phối hợp để phát triển các chương trình đào tạo nghề nhằm trang bị cho lao động ngành dệt may những kỹ năng công nghệ tiên tiến.

Thứ ba, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực: Việc phát triển nguồn nhân lực có tay nghề cao là yếu tố quan trọng để duy trì và phát triển công nghệ tự động hóa. Chính phủ và doanh nghiệp cần phối hợp để tổ chức các chương trình đào tạo chuyên sâu cho lao động ngành dệt may.

Thứ tư, áp dụng sản xuất thông minh và tự động hóa cao cấp: Việt Nam cần hướng tới việc áp dụng sản xuất thông minh trong ngành dệt may. Đặc biệt, việc sử dụng robot tự động và trí tuệ nhân tạo trong các công đoạn yêu cầu độ chính xác cao như may và kiểm tra chất lượng sẽ giúp nâng cao chất lượng sản phẩm, giảm thiểu lỗi và tối ưu hóa quy trình. Tuy nhiên, để thực hiện được điều này, Việt Nam cần có một chiến lược dài hạn về phát triển công nghệ cao và đào tạo nhân lực có trình độ chuyên môn để vận hành và bảo trì các hệ thống tự động.

Việt Nam cần phát triển một chiến lược tự động hóa đồng bộ, từ việc nâng cấp cơ sở hạ tầng, đổi mới công nghệ, đến việc đào tạo lực lượng lao động có kỹ năng phù hợp. Chỉ khi đó, ngành dệt may Việt Nam mới có thể duy trì được vị thế cạnh tranh và phát triển mạnh mẽ trong kỷ nguyên công nghệ 4.0.

Thanh Thanh

Nguồn: https://congthuong.vn/tu-dong-hoa-nganh-det-may-viet-nam-dang-o-dau-383257.html