Bếp lửa nhà sàn và câu chuyện làm miến tráng tay

Người dân xã Côn Minh làm miến tráng tay.

Vào một sáng Hè trong trẻo, khi đặt chân đến thôn vùng cao Bản Cào, xã Côn Minh, chúng tôi như chạm vào bầu không khí mát lành đặc trưng của vùng cao. Khi sương còn giăng nhẹ trên mái nhà, bếp lửa trong gian bếp nhỏ của người dân Bản Cào đã bừng lên đỏ rực, bắt đầu một ngày mới bên những mẻ miến tráng tay nghề thủ công truyền thống đã gắn bó qua bao thế hệ, mang trong mình hơi ấm của ký ức và khát vọng vươn xa.

Bà Lục Thị Bằng, người đã gắn bó hơn 30 năm với nghề làm miến dong: Trước đây, miến dong chỉ được làm vào dịp Tết để phục vụ gia đình. Khi đó chưa có máy móc, bà con phải dùng cối đá để xay từng củ dong riềng lấy bột rất vất vả.

Giờ đây, nhờ có máy nghiền, việc lấy bột dong thuận lợi hơn nhiều, nhờ đó bà con sản xuất được nhiều bột dong, hướng tới hàng hóa với quy mô lớn. Dù vậy, nhiều người vẫn giữ cách làm truyền thống, sử dụng bếp củi và tráng miến thủ công để giữ nguyên hương vị đặc trưng.

Không chỉ giữ nghề, người dân Côn Minh còn bắt đầu nghĩ đến chuyện làm kinh tế từ sợi miến. Những năm gần đây, khi nhu cầu thị trường tăng cao, chính quyền xã cùng người dân địa phương đã cùng nhau xây dựng mô hình tổ hợp tác, liên kết các hộ làm miến, đầu tư máy móc bán tự động để hỗ trợ khâu lọc bột, ép miến, giúp tăng năng suất nhưng vẫn giữ được chất lượng thủ công.

Tại thôn Bản Cào, nơi có đến 54/56 hộ sinh sống trong những ngôi nhà sàn truyền thống, có 25 hộ vẫn duy trì làm miến bằng phương pháp tráng tay.

Ông Lục Văn Bẩy, Bí thư Chi bộ thôn Bản Cào, chia sẻ: Để gìn giữ nghề làm miến truyền thống mà vẫn bắt nhịp với xu thế thị trường hiện đại, người dân trong thôn xác định cần đầu tư máy móc, thiết bị nhằm hỗ trợ sản xuất.

Song song với đó, việc đa dạng hóa mẫu mã sản phẩm, đăng ký nhãn hiệu và tham gia Chương trình OCOP cũng được xem là những bước đi quan trọng, góp phần nâng tầm giá trị và xây dựng thương hiệu miến dong Côn Minh ngày một vững chắc trên thị trường.

Xã Côn Minh hiện có 3 thôn được công nhận là làng nghề miến dong là Bản Cào, Tân Lập, Bản Cuôn. Người dân nơi đây sản xuất miến quanh năm, cao điểm nhất từ tháng 9 đến tháng 12. Đây là thời điểm chuẩn bị hàng phục vụ Tết Nguyên đán.

Du khách đến thăm làng nghề miến dong vào thời điểm này sẽ bắt gặp người dân thức dậy từ 3-4 giờ sáng để cắt miến, rồi nổi lửa tráng sợi. Mỗi ngày, một hộ có thể làm từ 60-100kg miến tráng tay thành phẩm.

Người dân xã Côn Minh làm miến tráng tay. Miến sau khi tráng tay được phơi nắng cho se lại rồi đem thái sợi và tiếp tục phơi.

Miến tráng tay được làm từ bột dong riềng nguyên chất, được đem phơi trên giàn tre, giàn phơi lưới dưới trời nắng tự nhiên. Nhờ vậy, sợi miến tráng tay có màu trong ngà, an toàn và có mùi thơm dịu tự nhiên của bột dong. Đặc biệt, miến tráng tay giữ nguyên độ dài, dai và không bị nát khi nấu lâu. Với những đặc tính đó, giá 1kg miến tráng tay dao động từ 120 đến 200 nghìn đồng.

Câu chuyện bếp lửa nhà sàn gắn với nghề miến tráng tay không còn bó gọn ở một làng quê mà người dân đã nắm bắt xu thế thị trường. Hiện nay, toàn tỉnh có khoảng 100ha dong riềng được trồng theo hướng hữu cơ thông qua các chương trình, dự án liên kết giữa chủ thể sản xuất và người dân.

Trong quá trình trồng và chăm sóc, bà con không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, nhằm tạo ra sản phẩm sạch, an toàn, tăng giá trị nông sản, hướng đến nền nông nghiệp bền vững.

Hành trình của miến dong Côn Minh, từ những củ dong mọc nơi triền núi đến sản phẩm OCOP được xếp hạng, chính là minh chứng sống động cho khả năng “hóa cái sẵn có thành cái có giá”, biến truyền thống thành động lực thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn một cách bền vững và bản sắc.

Nguồn: https://baothainguyen.vn/xa-hoi/202508/bep-lua-nha-san-va-cau-chuyen-lam-mien-trang-tay-a1601f3/