Cần kết hợp phương pháp dạy học tích cực tại Trung tâm Chính trị huyện Yên Minh

BHG - Hiện nay, việc áp dụng phương pháp dạy học truyền thống với đặc trưng thuyết trình là chủ yếu trong giảng dạy đã không còn phù hợp ở các cơ sở đào tạo, đặc biệt là các cơ sở giáo dục lý luận chính trị nói chung và Trung tâm chính trị cấp huyện nói riêng. Bởi, theo phương pháp dạy học truyền thống, giảng viên đóng vai trò trung tâm, chủ động truyền đạt tri thức một cách áp đặt cho người học, dẫn đến những biểu hiện mệt mỏi, khó tiếp thu tri thức và khó tập trung... của người học, do vậy hiệu quả của quá trình dạy - học chưa cao. Hơn nữa, ngày nay xã hội loài người là xã hội thông tin và tri thức, vì vậy, cách dạy chỉ hướng tới cung cấp kiến thức (thông tin sẽ không đầy đủ, nhanh bị lạc hậu) đã không còn phù hợp. Xã hội tri thức và thông tin đòi hỏi một nền giáo dục suốt đời cho mọi người; đồng thời, đòi hỏi người học phải có những phẩm chất khác với trước đây như: chủ động, tích cực và sáng tạo trong quá trình tiếp nhận tri thức; biết tự làm giàu kiến thức và có kỹ năng vận dụng tri thức vào hoạt động thực tiễn của bản thân để giải quyết các vấn đề đặt ra trong cuộc sống. Do đó, đổi mới phương pháp dạy - học theo hướng dạy - học tích cực là tất yếu hiện nay.

Đồng chí Hoàng Thị Hà - Giảng viên chính Trường Chính trị tỉnh giảng bài trên lớp Bồi dưỡng nhận thức về Đảng lồng ghép chuyên đề Tư tưởng Hồ Chí Minh lớp thứ nhất năm 2025 tại huyện Yên Minh theo phương pháp truyền thống kết hợp phương pháp dạy học tích cực

Dạy - học tích cực là cách gọi tắt của các phương pháp dạy học theo quan điểm rằng:  "Dạy học phải phát huy tinh thần học tập tích cực, chủ động và sáng tạo của học viên". Phương pháp dạy – học tích cực hướng tới nhiều hoạt động khác nhau trong học tập, tích cực hóa hoạt động của người học. Phương pháp này tập trung vào phát huy tính tích cực của người học chứ không phải người dạy thông qua các kỹ thuật dạy học tích cực. Đặc trưng cơ bản nhất của dạy - học tích cực là chuyển hoá các phương pháp dạy - học truyền thống sang đa dạng hoá các phương pháp dạy - học; lấy người học làm trung tâm. Giảng viên không chỉ có kiến thức tốt mà phải có phương pháp giảng dạy tốt. Giảng viên chỉ đóng vai trò là người hướng dẫn, cố vấn tạo sự lôi cuốn cho người học.

Mục đích của dạy - học tích cực là nhằm tích cực hóa hoạt động học tập của người học, tạo cho người học tính năng động cải biến hành động học tập theo hướng tích cực, chủ động, sáng tạo và tự tin, hướng tới trang bị cho cho người học cả tri thức, kỹ năng và kỹ xảo; lấy việc học của người học làm trung tâm, biến quá trình giáo dục thành quá trình tự giáo dục, biến quá trình dạy học thành quá trình tự học. Qua đó, nâng cao hiệu quả của cả quá trình dạy và học đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ mới.

Vận dụng phương pháp dạy - học tích cực giúp giảng viên khơi gợi, truyền đạt nội dung, gợi mở các vấn đề để học viên cùng bàn luận và đưa ra luận điểm của mình. Tìm ra được điểm mấu chốt cũng như những vấn đề liên quan; nâng cao được khả năng tư duy, tính chủ động, sáng tạo của học viên trong quá trình giải quyết vấn đề do giảng viên đặt ra.

Lãnh đạo Trung tâm chính trị và Ban Tuyên giáo huyện ủy Yên Minh với nhóm giảng viên chính Trường Chính trị tỉnh về phương pháp truyền thống kết hợp phương pháp dạy học tích cực tại huyện Yên Minh

Xuất phát từ lẽ đó, để nâng cao chất lượng dạy và học tại các Trung tâm Chính trị cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hà Giang, trong thời gian qua, Trường Chính trị tỉnh đã tiến hành triển khai, hướng dẫn các giảng viên của Trung tâm Chính trị huyện Yên Minh về “dạy và học theo phương pháp truyền thống kết hợp phương pháp dạy học tích cực” theo Công  văn số 211-CV/TCT, ngày 12.12.2024 của Trường Chính trị tỉnh Hà Giang về thực nghiệm dạy và học theo phương pháp truyền thống kết hợp phương pháp dạy học tích cực tại Trung tâm Chính trị huyện Yên Minh.

Quá trình triển khai phương pháp, Trung tâm Chính trị huyện Yên Minh đã tạo điều kiện giúp đỡ về mọi mặt: mời giảng viên kiêm chức, cơ sở vật chất (hội trường, lớp học....) để nhà trường hoàn thành tốt nhiệm vụ.

Quá trình triển khai, hướng dẫn phương pháp, có tổng số 62 đại biểu, giảng viên, học viên là lãnh đạo Ban Tuyên giáo Huyện ủy, Ban Giám hiệu, giảng viên trường Chính trị tỉnh, giảng viên Trung tâm Chính trị huyện Yên Minh và 50 học viên lớp Bồi dưỡng nhận thức về Đảng lồng ghép chuyên đề Tư tưởng Hồ Chí Minh lớp thứ nhất năm 2025 tham dự. Quá trình triển khai, 01 giảng viên chính của Trường Chính trị tỉnh, 01 giảng viên kiêm chức của Trung tâm Chính trị huyện Yên Minh tiến hành giảng bài trên lớp, các giảng viên đã áp dụng phương pháp dạy học truyền thống kết hợp với các phương pháp dạy học tích cực: Thuyết trình, hỏi đáp (bằng câu hỏi trắc nghiệm khách quan một đáp án, bằng câu hỏi trước khi giảng và hỏi trong khi giảng) và phương pháp sàng lọc bằng phiếu.

Thông qua việc thực hiện nội dung trong bài, các giảng viên đã hướng dẫn, tạo sự lôi cuốn cho người học, lấy học viên làm trung tâm, buổi học diễn ra sôi nổi, đảm bảo chất lượng. Học viên tham gia học tập nghiêm túc, đầy đủ, chủ động, tích cực nghe giảng, qua buổi học, học viên đã vận dụng những kiến thức đã được tiếp thu vào hoạt động thực tiễn của bản thân để giải quyết các vấn đề đặt ra công việc.

Sau khi triển khai xong, nhà trường đã lấy phiếu khảo sát đối với học viên đánh giá về chất lượng dạy và học trong việc sử dụng phương pháp dạy học truyền thống kết hợp với các phương pháp dạy học tích cực. Kết quả đánh giá  56/56 học viên đồng ý cần được triển khai và nhân rộng hoạt động dạy và học theo phương pháp truyền thống kết hợp phương pháp dạy học tích cực đối với các lớp đào tạo, bồi dưỡng tại Trung tâm chính trị huyện Yên Minh.

Để tiếp tục đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp dạy - học tích cực của đội ngũ giảng viên cần thực hiện tốt một số giải pháp sau:

Thứ nhất, đổi mới nội dung giảng dạy lý thuyết.  Để nâng cao chất lượng dạy - học, nội dung bài giảng của giảng viên là rất quan trọng. Một bài giảng hay, có chất lượng tốt, tạo nên hứng thú, kích thích tính năng động, sáng tạo của người học; động viên người học tìm kiếm, chứng minh, phát triển chân lý. Nhờ đó mà sự hiểu biết tăng lên, tri thức được củng cố, mối quan hệ giữa thầy và trò được tăng cường. Khâu tự học của học viên nhờ đó mà thành nề nếp, tính thụ động, ỷ lại ở người học dần dần được khắc phục.

Đổi mới nội dung giảng dạy theo hướng cập nhật tăng lượng thông tin; đi sâu vào nghiên cứu các tác phẩm kinh điển, làm rõ lịch sử của vấn đề, vạch ra những nội dung cốt lõi hoặc những vấn đề mới phát triển mang ý nghĩa định hướng nhận thức và hành động; tránh đọc và giải thích nội dung trong giáo trình một cách giản đơn, dàn trải, hạn chế việc “bày sẵn” kiến thức cho người học. Cùng với việc định hướng nội dung nghiên cứu trong từng bài giảng, giảng viên cần chỉ rõ tài liệu chuyên khảo, tài liệu kinh điển... buộc học viên phải đọc, phải nghiên cứu.

Thứ hai, nâng cao chất lượng các giờ thảo luận. Thảo luận là môt hình thức học tập quan trọng sau bài giảng. Tuy nhiên, chủ đề thảo luận của các môn học hiện nay thường quá rộng, thiên về lý luận, chưa thật sát thực tiễn hoạt động, chưa phù hợp với đối tượng đào tạo, bồi dưỡng. Trong khi đó, thời gian và tài liệu cần thiết để chuẩn bị thảo luận lại ít, nhiều vấn đề không có điều kiện đi sâu, học viên chỉ đơn thuần nhắc lại nhiều điều đã ghi được từ bài giảng; tính tranh luận, phản bác lẫn nhau của người học còn hạn chế. Vì vậy, đổi mới nâng cao chất lượng các buổi thảo luận là việc làm cần thiết hiện nay. Theo hướng này, các giảng viên cần rà soát lại các chủ đề thảo luận, kiên quyết cắt bỏ những chủ đề quá rộng, xa thực tiễn để tập trung vào giải quyết một vài vấn đề lý luận và thực tiễn đang nổi cộm hiện nay. Đồng thời, đổi mới quy trình và cách thức tiến hành thảo luận nhằm kích thích tính tích cực tư duy của người học.

Thứ ba, đẩy mạnh đổi mới phương pháp dạy - học: đây là một khâu quan trọng mang ý nghĩa quyết định để nâng cao chất lượng hoạt động dạy - học tại Trường Chính trị tỉnh và trung tâm chính trị cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hà Giang. Hiện nay, đổi mới về phương pháp dạy - học đã được Trường Chính trị tỉnh và trung tâm chính trị cấp huyện quan tâm, nhưng chưa mạnh, chưa vững chắc, chưa thoát khỏi lối truyền thụ một chiều, chưa phát huy được tính năng động, sáng tạo của người học, làm cho người học thụ động, chưa thật sự tích cực trong học tập. Do vậy, việc nâng cao chất lượng dạy - học phải đồng thời làm nhiều việc, trong đó “đột phá” vào đổi mới phương pháp là việc làm có ý nghĩa thiết thực, cấp bách. Xu thế đổi mới phương pháp dạy - học hiện nay là kết hợp vận dụng một cách có hiệu quả giữa phương pháp dạy - học truyền thống với các phương pháp dạy - học tích cực và phương tiện giảng dạy hiện đại trong giảng bài, thảo luận... Các phương pháp này luôn tạo ra những tình huống có vấn đề, làm cho người học phải tập trung suy nghĩ, tìm lời giải đáp, năng động hơn, sáng tạo hơn, góp phần làm cho buổi học sôi động, người học hứng khởi, tan biến đi sự mệt mỏi, ể oải, sự ỷ lại vào giảng viên. Từ bài giảng nhiều vấn đề làm người học phải trăn trở, suy tư, muốn tìm lời giải đáp, muốn chứng minh chân lý, điều đó buộc họ đi tìm sách đọc và nghiên cứu, tìm tòi, phát hiện tri thức mới.

Muốn kết hợp có hiệu quả phương pháp dạy - học truyền thống với các phương pháp dạy - học tích cực và phương tiện giảng dạy hiện đại đòi hỏi trước hết người giảng viên phải xác định đúng vị trí, vai trò của người dạy và người học; lấy học viên làm trung tâm, chủ động nghiên cứu, khám phá và lĩnh hội kiến thức; giảng viên là người cung cấp thông tin, nêu vấn đề, định hướng và hướng dẫn học viên trong nghiên cứu, học tập. Đồng thời, người giảng viên phải không ngừng học hỏi, trau dồi và rèn luyện trình độ, kỹ năng, không tự thỏa mãn trước bản thân; trong mỗi bài giảng, phần giảng, người giảng viên phải đầu tư, nghiên cứu công phu, kỹ lưỡng; xác định đúng đối tượng học viên để lựa chọn cách thức và phương pháp trình bày phù hợp để mỗi bài giảng vừa bảo đảm tính đảng, tính khoa học nhưng cũng hiện đại, hấp dẫn, thu hút sự quan tâm của học viên. Để lý luận được gắn với thực tiễn trong giảng dạy lý luận chính trị, giảng viên cần phân phối thời gian hợp lý giữa giảng dạy kiến thức lý luận với trao đổi, thảo luận để thông qua đó gợi ý, định hướng, tư vấn cho học viên các giải pháp giải quyết những vấn đề đặt ra trên thực tế ở địa phương, cơ quan, đơn vị.

Thứ tư, Đối với học viên cần xóa bỏ tư tưởng ỷ lại, thụ động trong các giờ trao đổi, thảo luận. Bởi vì, ý thức tự học của học viên là một tỏng những nhân tố quyết định đến chất lượng hoạt động dạy - học nói chung, giờ thảo luận nói riêng, nhất là đối với những phần học, môn học mang tính lý luận cao. Trong giờ thảo luận, học viên đóng vai trò trung tâm, thực hiện giải quyết các yêu cầu của chủ đề thảo luận, giảng viên đóng vai trò là người tổ chức thực hiện. Chính vì vậy, chất lượng giờ thảo luận phần lớn phụ thuộc vào sự chuẩn bị nội dung, ý thức tự học, tự nghiên cứu của học viên. Do đó, mỗi học viên phải có phương pháp học tập khoa học, từ cách nghe giảng, ghi chép đến cách đánh giá những vấn đề liên quan đến nội dung học và gắn với thực tiễn. Xóa bỏ tư tưởng ỷ lại vào những thành viên của nhóm, tránh tình trạng một người làm việc cho cả nhóm. Bên cạnh đó, mỗi học viên phải tự xây dựng cho mình tinh thần tự giác nghiên cứu, tìm kiếm những thông tin liên quan đến nội dung thảo luận, đánh giá thực tiễn một cách khách quan. Trên cơ sở những kiến thức tiếp thu được từ giảng viên kết hợp với những kiến thức học viên tự nghiên cứu giúp họ tự tin trình bày ý kiến của mình trước tập thể lớp, từ đó tạo không khí sôi nổi giúp cho giờ thảo luận đạt hiệu quả và chất lượng hơn.

Thứ năm, đổi mới, nâng cao chất lượng nội dung chương trình. Trong Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Đảng ta đã khẳng định tầm quan trọng của việc đổi mới, nâng cao chất lượng nội dung chương trình: “Tiếp tục đổi mới đồng bộ mục tiêu, nội dung, chương trình, phương thức, phương pháp giáo dục và đào tạo theo hướng hiện đại, hội nhập quốc tế, phát triển con người toàn diện, đáp ứng những yêu cầu của phát triển kinh tế - xã hội, khoa học và công nghệ, thích ứng với cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư...” .

Để nâng cao chất lượng nội dung chương trình giảng viên phải chủ động, linh hoạt trong việc nghiên cứu, bổ sung các chỉ thị, nghị quyết... của địa phương vào giảng dạy theo chỉ đạo của cấp có thẩm quyền. Nội dung các chương trình đào tạo, bồi dưỡng mang tính ổn định tương đối, thường thay đổi sau khoảng 5 đến 10 năm; trong khi đó thực tiễn lại thường xuyên vận động, biến đổi, các văn bản, quy định, chỉ thị, nghị quyết được các cấp có thẩm quyền ban hành thường xuyên. Hơn nữa, giáo trình đào tạo, bồi dưỡng được dùng chung cho tất cả các tỉnh, thành trên cả nước, trong khi đó thực tiễn mỗi tỉnh, thành lại có đặc trưng riêng. Vì vậy, trên cơ sở nội dung chương trình đào tạo, bồi dưỡng giảng viên phải chủ động, linh hoạt trong việc nghiên cứu, bổ sung các chỉ thị, nghị quyết... của địa phương vào giảng dạy để lý luận gắn với thực tiễn. Kịp thời kiến nghị, đề xuất việc nghiên cứu, xem xét sửa đổi nội dung chương trình và hình thức đào tạo, bồi dưỡng cho phù hợp với tình hình thực tế và đối tượng học tập...

Trịnh Sơn - Trưởng khoa Xây dựng Đảng

Nguồn: https://baohagiang.vn/xa-hoi/202504/can-ket-hop-phuong-phap-day-hoc-tich-cuc-tai-trung-tam-chinh-tri-huyen-yen-minh-ddf68c4/