Lũ giữa mùa hè: Thời tiết cực đoan trở thành mối đe dọa hiện hữu!

(Baohatinh.vn) - Theo các chuyên gia, trận mưa lũ vừa qua tại Hà Tĩnh chính là dấu hiệu thời tiết cực đoan nguy hiểm, phá vỡ nhiều quy luật chung của thời tiết.

Đợt mưa lũ bất thường

Trận mưa lớn từ đêm 24 đến sáng 25/5 vừa qua khiến nhiều khu vực ở xã Cẩm Duệ (Cẩm Xuyên) chìm trong nước lũ.

Sau 4 ngày cơn lũ đi qua, người dân các thôn: Tân Duệ, Quang Trung (thuộc xã Cẩm Duệ) và Mỹ Phú, Mỹ Đông, Mỹ Lâm, Mỹ Hà (thuộc xã Cẩm Mỹ) của huyện Cẩm Xuyên vẫn chưa hết bàng hoàng. Trong chớp mắt, tài sản, thóc lúa trôi theo dòng nước dữ.

Ông Nguyễn Văn Dương - Chủ tịch UBND xã Cẩm Mỹ cho biết: “Thường thì phải đến cuối tháng 8, đầu tháng 9 mới xuất hiện lũ nhưng năm nay lũ đến sớm quá. Thiên tai bất thường khiến bà con không kịp trở tay, 6 thôn bị lũ quét thuộc địa bàn xã Cẩm Duệ và Cẩm Mỹ đều nằm sát bên sườn núi Vang Vang. Do quá trình trồng rừng, bà con đào hào để phân ranh giới, vô tình tạo khe dẫn nước từ thượng nguồn về. Trong khi đó, trận mưa với lưu lượng 430 mm (đêm 24 đến sáng 25/5) cộng với dòng nước lớn đổ từ Khe Mài về như “bom nước” bao trùm làng mạc”.

Sau trận lũ, huyện Cẩm Xuyên có 690 ha lúa bị ngập, hơn 1.800 tấn lúa bị ướt nước, hơn 175 ha hoa màu bị hư hỏng, hơn 11.000 con gia súc, gia cầm bị cuốn trôi…

Thiên tai bất thường khiến bà con không kịp trở tay.

Trận mưa vào đêm 24 đến sáng 25/5 cũng ghi nhận nhiều khu vực trên địa bàn tỉnh có lượng mưa “khủng”: hồ Khe Xai - Thạch Xuân (Thạch Hà) 379,8 mm; thị trấn Cẩm Xuyên 381 mm; xã Kỳ Phong (huyện Kỳ Anh) 382mm; xã Kỳ Văn (huyện Kỳ Anh) 474mm; hồ Kẻ Gỗ 525mm, hồ Thượng Sông Trí lên tới 601,8mm…

Ông Bùi Trường Giang - cán bộ Văn phòng thường trực Ban Chỉ huy PCTT&TKCN tỉnh cho biết: “Qua số liệu từ các trạm đo mưa tự động, lượng mưa từ 13h ngày 24/5 đến 12h ngày 25/5 dao động từ 333 - 420mm, có khu vực lên tới 601,8mm, vượt xa so với dự báo. Mặc dù đây chưa phải là lượng mưa lớn nhất tại Hà Tĩnh nhưng lớn nhất trong tháng 5 suốt hàng chục năm qua, rất cực đoan và hiếm gặp. Mưa lũ xảy ra vào ban đêm, đúng với thời vụ thu hoạch lúa xuân khiến thiệt hại về sản xuất rất lớn”.

Lũ lên đúng vào thời điểm lúa xuân đang vào cao điểm thu hoạch nên thiệt hại khá lớn.

Theo phân tích của các chuyên gia thời tiết, đợt mưa lũ bất thường vừa qua phá vỡ nhiều quy luật thời tiết hằng năm. Mưa lũ đến sớm hơn, lượng mưa trong tháng đầu mùa cao vượt ngưỡng, phân bố lượng mưa không đều, có nơi mưa dồn dập, có nơi gần như rất ít, một hiện tượng hiếm có trong hệ thống theo dõi thiên tai.

So sánh cùng thời điểm cách đây 8 năm, vào ngày 24 – 26/5/2017, Hà Tĩnh cũng từng đón trận mưa trái mùa, khu vực có lượng mưa lớn nhất chỉ 126 mm (Sơn Kim), 112,6 mm (Hương Sơn), các khu vực còn lại dao động từ 80 – 94mm. Đợt này, khu vực có lượng mưa lớn nhất lên đến hơn 601,8 mm, gấp 4,77 lần khu vực có lượng mưa lớn nhất năm 2017. Đây được xem là trận mưa kỷ lục nhất trong tháng 5.

Mưa phân bố không đều, xuất hiện từ dải hội tụ gió rất nhỏ, tạo vòng xoáy gây mưa các vùng nhỏ nhưng lưu lượng và cường độ lớn, cho thấy yếu tố cực đoan của thời tiết ngày càng nguy hiểm, khó lường.

Theo thống kê, mưa lũ ngày 24, 25/5 khiến hơn 1.000 ngôi nhà trên toàn tỉnh bị ngập, 2.300 ha lúa chưa thu hoạch chìm trong nước, hơn 2.000 tấn thóc bị ướt, 400 ha cây trồng khác bị ảnh hưởng và hơn 12.000 con gia súc, gia cầm bị cuốn trôi...

Cần giải pháp ứng phó sâu với biến đổi khí hậu

Xét nguyên nhân gây thiệt hại nghiêm trọng sau trận lũ vừa đi qua cho thấy, thời tiết cực đoan, diễn biến đáng sợ biến đổi khí hậu đang ngày càng hiện hữu. Với lượng mưa lớn, dồn dập và xảy ra trong thời gian rất ngắn, các khu vực thu chứa nước gần như không tải kịp. Mực nước ở các công trình thủy lợi lên nhanh, bắt buộc phải điều tiết cống xả đã tạo dòng nước lớn về hạ du, gây ngập lụt.

Người dân vùng lũ Cẩm Xuyên dọn dẹp lại đống đổ nát sau cơn lũ đi qua.

Trong khi đó, tâm lý của người dân còn chủ quan, không nghĩ mưa lũ lớn lại về thời điểm đầu tháng 5 nên công tác ứng phó bị động, gây thiệt hại lớn. Đặc biệt, công tác dự tính, dự báo chưa sát, chưa lường được diễn biến của thời tiết cực đoan, do đó chưa chủ động “đón” được cơn lũ. Ông Nguyễn Văn Thành – thôn Liên Vinh, xã Thạch Đài (TP Hà Tĩnh) cho biết: “Trước đó, tôi cũng nghe đài báo có mưa, gia đình đã đẩy nhanh tiến độ thu hoạch lúa xuân. Tuy vậy, không nghĩ là mưa lớn nên cũng chỉ che chắn qua loa ở sân. Đến khi nước dâng lên, công tác vận chuyển, kê gác gặp rất nhiều khó khăn, một số lúa cũng bị ẩm ướt”.

Theo Đài Khí tượng Thủy văn Hà Tĩnh, năm 2025, điều đáng lo ngại và được ngành chuyên môn liên tục đưa ra cảnh báo là mưa trái mùa, lũ lớn. Lượng mưa các khu vực trên địa bàn tỉnh khả năng ở mức cao hơn so với trung bình nhiều năm, tập trung vào các tháng đầu mùa hè.

Chiến sỹ Trung đoàn 841 hỗ trợ người dân vận chuyển lúa ngập lụt đi sấy.

Đặc biệt, từ nay đến tháng 7, kiểu thời tiết cực đoạn, mưa lớn bất thường, dông, lốc, sét sẽ tiếp tục xảy ra cùng những đợt lũ ngắn, bất thường sẽ gây thiệt hại cho người dân.

Năm nay, dự báo bão và áp thấp nhiệt đới cũng sẽ hoạt động tương đương trung bình nhiều năm, khả năng có bão đổ bộ trực tiếp Hà Tĩnh. Điều này đặt ra thách thức lớn cho công tác phòng chống thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu của tỉnh. Theo nhiều ý kiến, các cấp, ngành cần có đánh giá sâu, rà soát về tình hình thiệt hại, nguyên nhân, đặc biệt là hạ tầng tiêu thoát lũ các khu vực. Theo đó, có giải pháp đầu tư, nâng cấp, khắc phục những bất cập liên quan đến hạ tầng cầu cống, kênh rạch ở những vùng thường xuyên ngập lụt để tăng khả năng tiêu thoát nhanh khi có mưa lớn.

“Các cấp, các ngành cần nghiên cứu lại quy hoạch xây dựng, dân cư vùng thường xuyên bị ngập lụt, đặt cos lũ chính xác để giảm tối đa khả năng ngập lụt; xây dựng hàng rào thông thoáng, đảm bảo nước thoát nhanh; cơ cấu cây lâu năm thay vì cây hằng năm để hỗ trợ chống lũ về đồng bằng…”, ông Lê Ngọc Hà - Phó Chủ tịch UBND huyện Cẩm Xuyên cho hay.

Người dân xã Thạch Đài (TP Hà Tĩnh) trục vớt bèo tây, khơi thông dòng chảy sau lũ.

Cùng với đó, thường trực ứng dụng phương châm “4 tại chỗ”, nhất là sự chủ động của bà con nhân dân trong việc chuẩn bị cho mình các phương án phòng chống thiên tai an toàn, tránh tình thế bị động, bất ngờ, chủ quan, nhất là mưa trái mùa.

Quan trọng nhất, các cơ quan chuyên môn phải nâng cao công tác dự tính, dự báo, có khuyến cáo, cảnh báo rõ ràng với các hiện tượng thời tiết cực đoan; phối hợp với chính quyền địa phương, công ty thủy lợi để có sự chủ động điều hành, điều tiết các công trình trong mưa lớn.

Nguồn: https://baohatinh.vn/lu-giua-mua-he-thoi-tiet-cuc-doan-tro-thanh-moi-de-doa-hien-huu-post288837.html