Nam Bộ kháng chiến Bản hùng ca từ căn cứ Đồng Tháp Mười

Ngày 23/9/1945 đi vào lịch sử như một mốc son, mở đầu cho cuộc kháng chiến 9 năm chống thực dân Pháp. Từ những ngày đầu Nam Bộ vùng lên, vùng Đồng Tháp Mười (ĐTM) của tỉnh Tây Ninh đã trở thành căn cứ địa vững chắc, nơi đặt cơ quan đầu não của Xứ ủy, Ủy ban Kháng chiến Nam Bộ, nơi ghi dấu những sự kiện trọng đại và làm bừng sáng tinh thần “căn cứ lòng dân”. Nhân kỷ niệm Ngày Nam Bộ kháng chiến, phóng viên (PV) có cuộc trao đổi với Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Phó Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử tỉnh Tây Ninh Nguyễn Tấn Quốc để cùng nhìn lại bối cảnh lịch sử và vai trò đặc biệt của ĐTM trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.

“Thủ đô kháng chiến” tại Đồng Tháp Mười năm xưa, nay là Di tích lịch sử Căn cứ Xứ ủy và Ủy ban Hành chính Kháng chiến Nam Bộ (Ảnh: Khu di tích cung cấp)

- PV: Thưa ông, xin ông cho biết bối cảnh sau ngày 23/9/1945 ở Nam Bộ?

Ông Nguyễn Tấn Quốc: Cách mạng Tháng Tám giành thắng lợi chưa được bao lâu thì thực dân Pháp một lần nữa quay lại xâm chiếm miền Nam. Đêm 22, rạng ngày 23/9/1945, chúng nổ súng tại Sài Gòn.

Trước hành động thực dân Pháp nổ súng xâm lược, sáng ngày 23/9/1945, Xứ ủy và Ủy ban Hành chính Nam Bộ tiến hành họp khẩn cấp, phân tích những âm mưu và hành động xâm lược của thực dân Pháp và quyết định thành lập Ủy ban Kháng chiến Nam Bộ, đồng thời thông qua lời kêu gọi của Ủy ban Kháng chiến Nam Bộ.

Ngay trong ngày 23/9/1945, sau khi nhận được điện của Ủy ban Kháng chiến Nam Bộ, Chủ tịch Hồ Chí Minh triệu tập khẩn cấp Hội nghị Thường vụ Trung ương Đảng, chuẩn y quyết tâm kháng chiến của Nam Bộ và cử một phái đoàn của Trung ương vào Nam Bộ để cùng Xứ ủy chỉ đạo cuộc kháng chiến.

Và ngày 23/9 được xem là ngày Nam Bộ kháng chiến, mở đầu cho thời kỳ 9 năm chống thực dân Pháp của quân và dân ta.

- PV: Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, ĐTM của tỉnh từng được xem là “Việt Bắc của miền Nam”. Vì sao lại có nhận định như vậy, thưa ông?

Ông Nguyễn Tấn Quốc: Sau khi Nam Bộ nhận được chỉ thị “Kháng chiến kiến quốc” của Trung ương Đảng (cuối tháng 11/1945), ngày 10/12/1945, Xứ ủy lâm thời Nam Bộ họp hội nghị mở rộng làng Bình Hòa, quận Thủ Thừa (nay thuộc xã Đức Huệ), do đồng chí Lê Duẩn - Bí thư Xứ ủy lâm thời chủ trì, bàn bạc nhiều vấn đề quan trọng về cuộc kháng chiến chống Pháp, quyết định chia Nam Bộ làm 3 khu quân sự - hành chính gọi là Khu 7, Khu 8, Khu 9, xây dựng các căn cứ kháng chiến. Trong đó, ĐTM là căn cứ của Khu 8, gồm các tỉnh: Tân An, Mỹ Tho, Gò Công, Sa Đéc, Vĩnh Long, Trà Vinh, Bến Tre.

Tháng 8/1946, Ban căn cứ địa Khu 8 phối hợp Tỉnh ủy Tân An và Huyện ủy Mộc Hóa thành lập Ban Phòng thủ ĐTM do đồng chí Bùi Quang Dự phụ trách, “quy hoạch” khu căn cứ ĐTM, xác định khu vực đứng chân của từng cơ quan, đơn vị. ĐTM trở thành căn cứ của các cơ quan đầu não của Xứ ủy, Ủy ban Kháng chiến Nam Bộ, lực lượng vũ trang,…

Đồng chí Lê Duẩn cùng các đồng chí lãnh đạo chủ chốt khác như Tôn Đức Thắng, Phạm Hùng, Nguyễn Bình, Phạm Văn Bạch, Trần Văn Trà, Huỳnh Tấn Phát,... và rất nhiều cơ quan của Đảng, chính quyền, lực lượng vũ trang từ cấp xứ đến khu, tỉnh đều đóng và làm việc ở nhà dân. Cho nên, có đồng chí lãnh đạo trong Xứ ủy bấy giờ nói rằng “cả Nam bộ đều có mặt ở ĐTM”.

Đây cũng là lúc cả nước biết đến ĐTM như là “thủ đô kháng chiến” của Nam Bộ với nền “văn hóa kháng chiến bưng biền” bởi chính sách đẩy mạnh phát triển về kinh tế, giáo dục, y tế, xây dựng đời sống văn hóa mới trong Nhân dân.

Căn cứ Xứ ủy, Ủy ban Kháng chiến Nam Bộ ở ĐTM trong những năm 1946-1949 đã làm bừng sáng tinh thần “căn cứ lòng dân”, là một trong những nguyên nhân thắng lợi của cuộc kháng chiến 9 năm chống thực dân Pháp xâm lược.

- PV: Cụ thể điều gì đã khiến ĐTM được biết đến với nền “văn hóa kháng chiến bưng biền”, thưa ông?

Ông Nguyễn Tấn Quốc: Có rất nhiều sự kiện lịch sử diễn ra trên vùng đất này trong 9 năm kháng chiến chống Pháp. Trước hết phải kể đến sự ra đời của Tổ Nhiếp ảnh - Điện ảnh Khu 8 và Đài Tiếng nói Nam Bộ kháng chiến.

Tổ Nhiếp ảnh - Điện ảnh ra đời vào tháng 10/1947, khai sinh nền điện ảnh cách mạng trong điều kiện hết sức khó khăn, thiếu thốn. Và bộ phim đầu tiên chính là Trận Mộc Hóa với những thước phim quý báu được quay trực tiếp tại chiến trường trận Mộc Hóa - chiến thắng đã đi vào lịch sử như là một trong những chiến công tiêu biểu nhất trong 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược.

Đến tháng 12/1947, Đài Tiếng nói Nam Bộ kháng chiến chính thức phát sóng buổi đầu tiên. Đài Tiếng nói Nam Bộ kháng chiến ra đời đập tan luận điệu tuyên truyền bình định Nam Bộ của thực dân Pháp, góp phần tuyên truyền đường lối cách mạng, động viên, cổ vũ tinh thần yêu nước, hướng về kháng chiến và củng cố niềm tin thắng lợi của cuộc kháng chiến trường kỳ 9 năm chống thực dân Pháp của Nhân dân Nam Bộ dưới sự lãnh đạo của Đảng.

“Chiến khu” ĐTM còn là nơi ra đời của Ban Tuyên truyền Nam Bộ, Ủy ban Hành chính - Kháng chiến Nam Bộ, Tờ báo Tiếng Nói;...

Đặc biệt, Đại hội đại biểu Xứ Đảng bộ Nam Bộ lần thứ nhất được triệu tập trên bờ kênh Năm Ngàn, do đồng chí Lê Duẩn chủ trì. Đại hội đã bầu Xứ ủy chính thức và trực tiếp bầu đồng chí Lê Duẩn làm Bí thư Xứ ủy. Đây là sự kiện có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, bởi đại hội chỉ ra phương hướng, nhiệm vụ cụ thể của các địa phương Nam Bộ trong giai đoạn chống chiến lược bình định của địch những năm 1948-1950, đồng thời chính thức kết thúc thời kỳ hoạt động lâm thời của Xứ ủy, kéo dài từ cuối năm 1945.

Những sự kiện tiêu biểu đó cùng với rất nhiều sự kiện khác và những chính sách về kinh tế kháng chiến, văn hóa, giáo dục,... từ căn cứ bưng biền ĐTM đã góp phần đưa tinh thần kháng chiến của Xứ ủy Nam Bộ lan tỏa đến Nhân dân, góp phần vào đường lối toàn dân, toàn diện và trường kỳ kháng chiến của Đảng ta trong 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, góp phần vào thắng lợi chung.

- PV: Xin cảm ơn ông!/.

Mộc Châu (thực hiện)

Nguồn: https://baolongan.vn/nam-bo-khang-chien-ban-hung-ca-tu-can-cu-dong-thap-muoi-a202762.html