Các tác giả nhận giải tại buổi tổng kết, trao giải cuộc thi “Truyện ngắn Sông Hương 2024”. Ảnh: N. Minh

Cuộc thi khích lệ những phát hiện, tìm tòi mới trong sáng tác; phát huy tính sáng tạo để có những tác phẩm hay viết về con người Việt Nam và con người, vùng đất văn hóa Thuận Hóa - Phú Xuân - thành phố Huế; đồng thời, tạo điều kiện thu hút, phát hiện tài năng trong lĩnh vực văn học nghệ thuật.

Những câu chuyện cảm động về chiến tranh. Ở đó, người lính đã hy sinh tình yêu, gia đình, một lòng vì quê hương; chiến tranh kết thúc, những mối tình trong chặng đường chinh chiến nay đứt đoạn, tan vỡ, hoặc vì một lý do gần như không của riêng ai đã khiến họ dạt về nhiều phía. Các tác giả viết về chiến tranh cũng chiếm tỷ lệ đáng kể; có những tác giả từng là người lính trở về cầm bút, họ có những dòng hồi tưởng cảm động, vừa là họ, vừa là hình bóng của đồng đội, của một ô ngăn còn lưu giữ trong ký ức; họ nhìn chiến tranh bằng sự cảm nghiệm riêng, sau khi đã “đi qua cuộc chiến” gian khổ.

Nhiều truyện ngắn đã thể hiện đề tài chiến tranh cách mạng, cho thấy tình yêu và gia đình vẫn là điểm chung ở nhiều người lính, những mất mát lớn lao khi họ đã cống hiến thanh xuân cho Tổ quốc, khiến cho độc giả trân trọng hơn giá trị của hòa bình hôm nay.

Mảng về thiên nhiên, con người và di sản Huế được hướng đến việc gìn giữ không gian Huế xưa với những mối tình gắn với cung đình, đẹp, buồn, nhưng thanh khiết... Tất thảy đều gom về trong tình yêu thương, tình cảm giữa những con người hết lòng với Huế, cốt gìn giữ những giá trị chung cũng là nét lễ nghĩa trong tâm hồn. Đề tài về tình yêu trong phủ, trong Kinh thành, hoàng thân với nam nữ phận nghèo hèn thường dân được khai thác. Một không gian cũ song cũng là nét mới trong đề tài về Huế, được khai thác khá cẩn trọng, gắn với sông nước, đền đài, lời ăn tiếng nói xưa cũ nền nếp nhẹ nhàng. Tình yêu ở đây không dễ thấy, cơn đau cũng không hiện lên nét mặt, mà cuộn xoáy đâu đó dưới bề sâu của cảm xúc. Song hành là những điệu ca cổ, những bài thơ nói hộ trường tình, những nhịp phách tiền lỡ làng, trái nhịp. Ở đó, có những gia đình các thế hệ đan xen ý nghĩ, tư duy, đôi lúc xung đột, cả đổ vỡ...

Những tác giả trẻ đã tìm hướng lý giải cho những xáo trộn trong tâm thức giữa thực tại và cơn mê hay giữa cõi ảo và thực tại quyện lẫn đến khó phân biệt. Những cốt truyện như chính thế giới mà họ dựng lên, vẽ lên bằng màu sắc của hạnh phúc và đổ bể, tung tẩy và tung tóe. Người đọc sẽ lạc vào những khung trời mà ở đó họ vẫn thấy như đã đến, ghé qua lần nào đó, đôi khi tưởng như tiền kiếp. Đó, dẫu sao vẫn là giấc mơ dọn dẹp những vướng vận trong nội tâm để tìm đến sự an lành, dẫu sự dọn dẹp đó nhiều lúc lại như là xúc tác của sự sống, giống như những cơn đau, nước mắt và men rượu, xúc tác của gió lạ.

Nhiều cây viết trẻ muốn thoải mái hơn trong hướng chọn đề tài. Có khi đề tài của họ không phương hướng, như mộng du và những nhập nhòe của lý trí. Hẳn nhiên, có một điểm chung là dấu ấn trẻ dẫu mơ mộng vẫn cho thấy những dư chấn trong đời sống hiện thực đã khiến họ rơi vào những trạng huống bức bối, khiến họ phải tự giải tỏa bằng những chân trời mộng tưởng. Họ có một khoảng mờ, luôn khát khao tìm được sự đồng điệu trong sáng giữa cuộc đời đầy những bất trắc tiềm ẩn.

Dù các tác phẩm được thể hiện ở đề tài nào, “Truyện ngắn Sông Hương 2024” cũng hướng đến tính nhân văn, nỗi đời cuộc sống, sự chia ly mất mát do hoàn cảnh, do chiến tranh và do lỡ làng vội vã. Cuộc sống có hợp tan, có xô đẩy ngoài sự kiểm soát của bản thân, sự cuộn xoáy của nghịch cảnh; có những hạnh phúc loang xa, cảm thấu bạn đọc như một tiếp biến của sáng tạo, của yêu thương; là những gì mà nghệ thuật ngôn từ soi thấu. Huế cũng hiện lên trong những trang văn lộng lẫy, thanh khiết, nhuần nhị. Ngữ nghĩa văn chương đã rọi vào những góc khuất, những miền di sản lóe sáng trong không gian văn hóa Huế.

Nguyên Hương