Chuyện những người kể lịch sử vùng đất Đồng Nai

Không đơn thuần là truyền lại ký ức qua lời nói, trang viết, hiện vật, những người kể chuyện lịch sử Đồng Nai còn thổi hồn vào quá khứ để vùng đất này trở nên sống động, gần gũi hơn với thế hệ trẻ hôm nay.

Từ những “trang sử” sống động…

Ở tuổi 75, nhà văn Khôi Vũ - Nguyễn Thái Hải (ngụ phường Trảng Dài, tỉnh Đồng Nai) vẫn miệt mài viết và xuất bản hàng chục tập sách về lịch sử, văn hóa, con người Đồng Nai. Ông là một trong những “người kể chuyện” đặc biệt, dùng văn chương để ghi lại những câu chuyện về lịch sử, kết nối ký ức và truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ. Mặc dù đôi mắt đã nhòa đi ít nhiều nhưng khi nhắc đến Đồng Nai, ông say sưa kể về những chuyến điền dã, về cuộc gặp gỡ, về cảm xúc khi ra mắt một tập sách mới. Trong số 79 cuốn sách đã in của ông, có tới 42 cuốn viết về vùng đất Đồng Nai.

Nổi bật có các tác phẩm như: Theo dòng chảy Đồng Nai; tiểu thuyết Kiếm hoa, Sông Luộc ở phương Nam; bộ sách Tranh truyện Danh nhân đất Đồng Nai (5 tập) gồm: Nguyễn Hữu Cảnh - người mở cõi phương Nam, Thủ Huồng làm nhà bè trên sông, Trần Thượng Xuyên lập nên thương cảng cù lao Phố, Trịnh Hoài Đức - nhà văn hóa lớn đất Đồng Nai và Nguyễn Tri Phương danh thần trung liệt… Nhà văn Nguyễn Thái Hải đã và đang tiếp tục hoàn thiện các tác phẩm: Nữ quý tộc (viết về những nữ quý tộc thời các chúa Nguyễn đầu tiên ở Nam Hà - đàng Trong); bộ sách Non nước Việt; Huyền thoại sông Buông…

“Khi học sinh được nhìn tận mắt, đọc và chạm tận tay thì câu chuyện lịch sử Đồng Nai sẽ in đậm hơn bất kỳ bài giảng nào”.

Cô NGUYỄN THỊ PHƯƠNG ANH, Trường Tiểu học Nguyễn Thái Học (phường Trảng Dài)

Nhà văn Nguyễn Thái Hải cho biết: “Lịch sử vốn là bộ môn bị xem là khô khan và khó nhớ. Thay vì chỉ đưa cho học sinh những trang sử liệu của vùng đất Đồng Nai dày đặc con số, tôi chọn cách “kể chuyện” để các cháu dễ tiếp nhận hơn. Đi đến đâu, tôi cũng gắn liền các địa danh với từng nhân vật, sự kiện. Chẳng hạn, khi đến phường Tam Hiệp, tôi kể chuyện về Đoàn Văn Cự và 16 nghĩa binh; đến phường Biên Hòa, tôi kể chuyện danh thần Nguyễn Tri Phương; đến xã Long Phước, tôi kể câu chuyện về Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng và trận Lũy Ký Giang…”.

Nếu nhà văn Nguyễn Thái Hải dùng văn chương để kể lại lịch sử Đồng Nai, thì nhạc sĩ Trần Viết Bính (91 tuổi) lại chọn âm nhạc làm nhịp cầu kết nối quá khứ với hiện tại. Ông không chỉ sáng tác, mà còn dành nhiều năm sưu tầm, khảo cứu dân ca của các dân tộc thiểu số Đồng Nai nói riêng, vùng Đông Nam Bộ nói chung. Với ông, mỗi làn điệu, mỗi nhịp gõ đều mang trong mình một phần hồn cốt của lịch sử cộng đồng.

Trong căn nhà nhỏ ở phường Trấn Biên, “kho tư liệu” âm nhạc, dân ca các dân tộc thiểu số mà nhạc sĩ Trần Viết Bính tích lũy được như trở thành một “bảo tàng sống”. Ở đó, người ta không chỉ thấy những bản ghi chép, những tập nhạc, mà còn là dấu ấn của những chuyến điền dã dài ngày. Không dừng lại ở việc sưu tầm, ông còn đưa các làn điệu dân ca ấy trở lại đời sống đương đại qua các chương trình biểu diễn, truyền dạy cho thanh, thiếu niên. Ông tin rằng, chỉ khi âm nhạc truyền thống được sống cùng hơi thở hôm nay thì giá trị lịch sử, văn hóa của vùng đất Đồng Nai mới thật sự được lan tỏa.

Ông Nguyễn Đình Du (bìa phải, ngụ xã Thống Nhất) kể chuyện lịch sử, văn hóa người Mường qua tạc tượng gỗ.

Bằng những pho tượng gỗ, những ngôi nhà sàn thu nhỏ, ông Nguyễn Đình Du (ngụ ấp Tân Lập, xã Thống Nhất) đang lặng lẽ kể lại lịch sử và văn hóa của người Mường trên đất Đồng Nai. Mỗi tác phẩm không chỉ là sản phẩm mỹ thuật, mà còn ẩn chứa câu chuyện về phong tục, tín ngưỡng, lao động, sinh hoạt của một cộng đồng. Người xem, nhất là lớp trẻ, có thể hình dung được cả một nếp sống xưa cũ qua từng chi tiết ông tái hiện. Theo ông Du, đó chính là cách để lịch sử dân tộc Mường không chỉ được “nhìn thấy”, mà còn được “chạm đến”.

“Việc tạc tượng gỗ (tượng thầy mo, cô gái Mường đánh cồng chiêng, giã gạo), làm mô hình nhà sàn của đồng bào Mường theo nguyên mẫu truyền thống không đơn thuần là lưu giữ ký ức, mà còn là cách kể chuyện cho con cháu biết mình đến từ đâu. Mỗi bức tượng là một lời nhắc nhớ về bản sắc, mỗi ngôi nhà sàn là một trang sử được giữ lại bằng gỗ, tre và nứa. Cũng nhờ thế, câu chuyện của người Mường không rơi vào quên lãng giữa nhịp sống hiện đại” - ông Du chia sẻ.

… đến việc đưa lịch sử gần hơn với học sinh

Không chỉ dừng lại ở sáng tác, sưu tầm hay điền dã, nhiều người còn dành tâm huyết để đưa lịch sử trở thành bài học sống động, đồng hành cùng thế hệ trẻ, giúp các em tiếp cận văn hóa, lịch sử một cách sinh động, gần gũi.

Nhiều năm qua, nhà văn Nguyễn Thái Hải đã phối hợp cùng các đơn vị, trường học trong và ngoài tỉnh tổ chức buổi nói chuyện, giao lưu, kể chuyện lịch sử, văn hóa gắn liền với vùng đất, con người Đồng Nai cho học sinh. Đặc biệt, ông tích cực viết sách dành cho lứa tuổi thanh, thiếu nhi. Mỗi tác phẩm mới ra đời ông luôn dành hàng trăm cuốn trao tặng miễn phí cho học sinh các trường học và tủ sách thư viện các trường.

Họa sĩ Nguyễn Văn Bình, giảng viên Trường cao đẳng Mỹ thuật trang trí Đồng Nai (phường Trấn Biên), tích cực tham gia biên soạn sách giáo dục địa phương, bộ môn Mỹ thuật của Đồng Nai cho học sinh. Sách ông biên soạn được đưa vào chương trình giảng dạy cho học sinh THCS (lớp 6). Bên cạnh đó, ông đã chuyển thể những nội dung trong sách thành các tác phẩm nghệ thuật kể chuyện về lịch sử, văn hóa vùng đất Đồng Nai, giúp học sinh và công chúng dễ dàng hình dung và cảm nhận được tinh hoa của vùng đất, thấy lại những làng nghề, lễ hội, danh nhân và phong tục xưa của Đồng Nai.

Với mong muốn giữ gìn và truyền lại lịch sử bằng con đường nghệ thuật, nhiều người đã biến lịch sử thành câu chuyện sống động, gần gũi, để thế hệ trẻ thêm yêu, tự hào và ý thức hơn về cội nguồn dân tộc. Đó cũng là cách mà những người kể lịch sử ở Đồng Nai góp phần nối dài dòng chảy truyền thống, tiếp tục lan tỏa trong nhịp sống hôm nay.

My Ny

Nguồn: https://baodongnai.com.vn/dong-nai-cuoi-tuan/202508/chuyen-nhung-nguoi-ke-lich-su-vung-dat-dong-nai-8f714f2/