Tài nguyên nước: Động lực phát triển bền vững ngành Thủy sản

Động lực thúc đẩy chuyển đổi sản xuất

Theo Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO), nông nghiệp chiếm tới 70% lượng nước ngọt sử dụng trên toàn cầu, nhưng nguồn nước này không phải là vô hạn. Tại Việt Nam, nước là yếu tố đầu vào thiết yếu cho sản xuất nông nghiệp và thủy sản, đặc biệt trong bối cảnh đất nước phải đối mặt với các dạng khan hiếm nước khác nhau: thiếu nước, dư thừa nước do lũ lụt, chất lượng nước kém và tình trạng khai thác quá mức.

Tài nguyên nước là yếu tố sống còn đối với sản xuất nông nghiệp và nuôi trồng thủy sản – hai lĩnh vực chủ chốt đóng góp lớn vào nền kinh tế Việt Nam. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng và nhu cầu sử dụng nước gia tăng, quản lý bền vững tài nguyên nước không chỉ là giải pháp để đảm bảo an ninh lương thực mà còn là động lực thúc đẩy chuyển đổi nông nghiệp và phát triển bền vững ngành thủy sản. Những nỗ lực gần đây của Việt Nam, từ chính sách quản lý tổng hợp đến ứng dụng khoa học công nghệ, đang cho thấy tiềm năng lớn trong việc tối ưu hóa tài nguyên nước, hướng tới một nền nông nghiệp bền vững hơn.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hoàng Hiệp cho biết Việt Nam đã xây dựng hệ thống công trình hạ tầng nguồn nước và hệ thống pháp luật cơ bản để quản lý, khai thác và tận dụng tối đa tài nguyên nước, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời phòng chống lũ lụt và các tác hại do nước gây ra.

Tháng 6/2022, Bộ Chính trị đã ban hành Kết luận số 36-KL/TW về bảo đảm an ninh nguồn nước và an toàn đập, hồ chứa nước đến năm 2030, tầm nhìn 2045, đặt nền móng cho các chiến lược dài hạn về thủy lợi, lưu trữ nguồn nước và cung cấp nước sạch.

Ông Nguyễn Tùng Phong, Cục trưởng Cục Thủy lợi, nhấn mạnh các chương trình hành động về an ninh nguồn nước đã vạch ra chiến lược cụ thể để quản lý tài nguyên nước trong tương lai.

Ông Rémi Nono Womdim, Trưởng Đại diện FAO tại Việt Nam, đánh giá cao nỗ lực của Việt Nam trong đảm bảo an ninh lương thực toàn cầu. Ông cho biết FAO đang hợp tác với Việt Nam và các quốc gia khác để thực hiện Chương trình Nghị sự Hành động vì Nước của Liên hợp quốc, tập trung vào xây dựng "Lộ trình Nước quốc gia", quản lý rủi ro hạn hán, giám sát dữ liệu nước và số liệu bốc thoát hơi nước. Ông nhấn mạnh: "Quản lý tổng hợp tài nguyên nước bền vững là ưu tiên hàng đầu để hiện thực hóa các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs)."

Ông Rémi Nono Womdim đề xuất 5 lĩnh vực hành động để tăng cường quản lý tài nguyên nước: đầu tư nâng cao năng lực kiểm kê tài nguyên nước; gắn kiểm kê với phân bổ nguồn nước một cách công bằng, minh bạch; thúc đẩy hợp tác liên ngành thông qua chính sách pháp lý và công nghệ tiên tiến để hỗ trợ nông dân; triển khai các biện pháp bảo trợ xã hội cho các nhóm dễ bị tổn thương; huy động khu vực tư nhân tham gia giảm phát thải trên toàn chuỗi cung ứng. FAO cam kết hỗ trợ Việt Nam trong việc chuyển đổi các hệ thống lương thực và thực phẩm, đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau.

Tài nguyên nước: Động lực phát triển bền vững ngành Thủy sản- Ảnh 2. — Quản lý tài nguyên nước giúp các ngành kinh tế nông nghiệp phát triển và góp phần ổn định an sinh cho nông dân và ngư dân - Ảnh: VGP/Đỗ Hương

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến nhìn nhận tài nguyên nước là yếu tố đầu vào thiết yếu trong sản xuất nông nghiệp, đặc biệt với ngành thủy sản – lĩnh vực đang đóng góp lớn vào mục tiêu xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đạt 65-70 tỷ USD trong năm 2025. Biến đổi khí hậu đang gây ra những tác động cực đoan, từ sụt lún đất do mưa lớn đến thiếu nước nghiêm trọng trong mùa khô hạn kéo dài, ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất thủy sản. Do đó, việc quản lý bền vững tài nguyên nước trở thành nhiệm vụ cấp bách để đảm bảo sự phát triển ổn định của ngành.

Ông Dương Hồng Sơn, Viện trưởng Viện Khoa học Tài nguyên Nước, cho biết tại khu vực ven biển Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) – vùng trọng điểm nuôi trồng thủy sản của cả nước, Viện đã ứng dụng công nghệ viễn thám để lập bản đồ các vùng nuôi trồng và tính toán nhu cầu dùng nước cho thủy sản tại các tỉnh ĐBSCL. Đặc biệt, Viện đã xây dựng công cụ phục vụ tính toán thiệt hại do hạn hán và xâm nhập mặn, làm cơ sở cho các giải pháp trữ nước cấp cho các đối tượng sử dụng vào mùa khô, nhất là trong những năm khô hạn nghiêm trọng. Các nghiên cứu này không chỉ giúp tối ưu hóa quản lý nguồn nước mà còn giảm thiểu rủi ro cho ngành thủy sản.

Ngoài ra, Viện cũng tiến hành nghiên cứu về chính sách quản lý và giải pháp sử dụng tuần hoàn tài nguyên nước trong nông nghiệp, tạo tiền đề cho các nghiên cứu tiếp theo về tăng cường hiệu quả sử dụng nước và bảo vệ môi trường nước trong nuôi trồng thủy sản, đặc biệt với các mô hình nuôi công nghiệp.

Dựa trên những kết quả đã đạt được, ông Dương Hồng Sơn đề xuất một số hướng nghiên cứu mới liên quan đến phát triển thủy sản trên sông và hồ chứa. Viện dự kiến tập trung vào các chính sách chi trả dịch vụ môi trường nước, ứng dụng công nghệ IoT và AI trong quan trắc tự động để giám sát số lượng và chất lượng nước, từ đó hỗ trợ đánh giá rủi ro và xây dựng hệ thống ra quyết định. Các công nghệ này cũng sẽ được sử dụng để tối ưu hóa quy trình tuần hoàn và tái sử dụng nước trong nuôi trồng thủy sản, giảm áp lực lên nguồn tài nguyên nước tự nhiên.

Bên cạnh đó, Viện sẽ ứng dụng công nghệ RS (viễn thám) và GIS (hệ thống thông tin địa lý) để đánh giá rủi ro tài nguyên nước liên quan đến lũ lụt, hạn hán và xâm nhập mặn – những vấn đề đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất thủy sản, đặc biệt tại các khu vực như ĐBSCL. Những nghiên cứu này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả sử dụng nước mà còn góp phần bảo vệ môi trường nước, đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành.

Bên cạnh các giải pháp công nghệ và hợp tác quốc tế, các hoạt động cộng đồng cũng đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ tài nguyên nước. Các chương trình ra quân tình nguyện bảo vệ nguồn nước tại các công trình thủy lợi đã được triển khai trên cả nước, góp phần nâng cao nhận thức của người dân về quản lý nước bền vững. Những sáng kiến như sử dụng hệ thống tưới nhỏ giọt, thu gom nước mưa và bảo tồn vùng đất ngập nước cũng đang được khuyến khích để giảm áp lực lên nguồn nước.

Về chính sách, Luật Tài nguyên Nước 2023, có hiệu lực từ ngày 1/7/2024, đã chuyển từ quản lý nước bằng công cụ hành chính sang quản lý dựa trên công cụ kinh tế, nhằm thúc đẩy sử dụng nước hiệu quả và bền vững. Chính sách này, cùng với các chương trình kiểm kê và phân bổ nguồn nước, là nền tảng để Việt Nam đảm bảo an ninh nguồn nước trong dài hạn.

Đỗ Hương

Nguồn: https://baochinhphu.vn/tai-nguyen-nuoc-dong-luc-phat-trien-ben-vung-nganh-thuy-san-102250413114558653.htm