Tăng tốc chuyển đổi số ngành Ngân hàng: Dữ liệu là tài sản chiến lược

Là huyết mạch của nền kinh tế, ngành Ngân hàng giữ vai trò tiên phong trong hành trình chuyển đổi số, không chỉ đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách hàng mà còn đóng góp vào mục tiêu chuyển đổi số quốc gia. Hành trình chuyển đổi số toàn Ngành đang ngày càng tăng tốc, tuy nhiên vẫn còn đó nhiều rào cản và thách thức, nhất là thiếu đồng bộ dữ liệu và công nghệ cũ. Theo các chuyên gia, trong thời gian tới, dữ liệu sẽ là tài sản chiến lược, yếu tố then chốt để để các nhà băng đi nhanh hơn trong tiến trình số hoá của mình.

TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia Kinh tế trưởng Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) cho rằng, Việt Nam đang duy trì đà tăng trưởng GDP ổn định, trung bình đạt 6,36%/năm. Tuy nhiên, để vươn lên tầm cao mới, quốc gia cần tận dụng hiệu quả động lực mới – chuyển đổi số, trong đó, dịch vụ tài chính số giữ vai trò then chốt nhờ tính lan tỏa mạnh mẽ đến các lĩnh vực khác. Theo đó, chiến lược quốc gia về chuyển đổi số, thông qua các quyết định và nghị quyết quan trọng như Quyết định 749/QĐ-TTg (2020), Nghị quyết 57-NQ/TW (2024) đã đặt nền móng cho một hệ sinh thái số toàn diện, góp phần tái định hình nền kinh tế trong kỷ nguyên số. “Lĩnh vực tài chính – ngân hàng đang đi đầu trong công cuộc chuyển đổi số tại Việt Nam”, TS. Cấn Văn Lực nhấn mạnh.

Thực tế, theo ông Lê Anh Dũng, Phó Vụ trưởng Vụ Thanh toán, những năm vừa qua, ngành Ngân hàng Việt Nam đã đạt được những bước tiến nhanh và mạnh trong chuyển đổi số, phù hợp với Kế hoạch chuyển đổi số ngành Ngân hàng đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 (Quyết định 810/QĐ-NHNN). Các tổ chức tín dụng đã đầu tư mạnh ứng dụng các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI), học máy, dữ liệu lớn (Big Data), điện toán đám mây (Cloud), tự động hóa quy trình bằng rôbốt (RPA)... để nâng cao hiệu quả hoạt động, gia tăng trải nghiệm khách hàng và quản lý rủi ro hiệu quả hơn.

Số liệu thống kê từ báo cáo tài chính năm của các NHTM đang niêm yết cho thấy, năm 2024 ghi nhận bước nhảy vọt về đầu tư công nghệ trong ngành Ngân hàng Việt Nam khi tổng chi tiêu cho công nghệ đạt mức 32.437 tỷ đồng, tương đương 14,85% tổng chi phí hoạt động toàn Ngành. Đây là tỷ lệ cao nhất trong bốn năm gần đây, đánh dấu sự chuyển mình rõ rệt trong tư duy chiến lược của các tổ chức tài chính. Nếu như trước kia ngân hàng vẫn dè dặt với ngân sách cho công nghệ do rào cản chi phí và rủi ro triển khai, thì hiện nay chuyển đổi số đã trở thành yếu tố then chốt để nâng cao năng suất, tối ưu hóa chi phí và bảo vệ thị phần.

Những nỗ lực này đã mang lại kết quả ấn tượng. Tính đến đầu năm 2025, tại nhiều TCTD, hơn 90% giao dịch tài chính được thực hiện qua các kênh số, phản ánh nỗ lực lớn và thành công của toàn Ngành trong phương châm lấy khách hàng làm trọng tâm, cung cấp trải nghiệm vượt trội và cung cấp lợi ích thiết thực cho người dùng dịch vụ. Phần lớn ngân hàng đã kết nối và khai thác hiệu quả Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, triển khai định danh khách hàng qua căn cước công dân gắn chip.

Số lượng tài khoản thanh toán cá nhân đạt hơn 200 triệu, với mức tăng trưởng giao dịch qua Internet, thiết bị di động và mã QR lần lượt đạt 35%, 33% và 66% so với cùng kỳ năm 2024. Nhiều ngân hàng đã giảm tỷ lệ chỉ phí trên thu nhập (CIR) xuống dưới ngưỡng 30%, thể hiện tính hiệu quả nhờ chuyển đổi số toàn diện, tiệm cận với các tổ chức tài chính hàng đầu trong khu vực.

“Những con số này không chỉ minh chứng cho tốc độ chuyển đổi số mà còn thể hiện sự phổ cập tài chính, giúp hàng chục triệu người dân, đặc biệt ở khu vực nông thôn và vùng sâu vùng xa, tiếp cận các dịch vụ tài chính tiện ích, hiện đại”, ông Lê Anh Dũng nhấn mạnh.

Là một trong những ngân hàng đi đầu trong chuyển đổi số, ông Trần Công Quỳnh Lân, Phó Tổng giám đốc VietinBank cho rằng, chuyển đổi số là yêu cầu sống còn với ngân hàng trong bối cảnh cạnh tranh và nhu cầu khách hàng thay đổi nhanh chóng. Do đó, định hướng của VietinBank là chuyển đổi số không chỉ ở kênh giao dịch, mà còn cả quy trình nội bộ, quản trị dữ liệu và vận hành.

Bà Nguyễn Thị Nga, Giám đốc Ngân hàng số PVcomBank cũng cho biết, việc số hoá cần gắn với hành trình khách hàng, không chỉ là dùng App hay Chatbot, mà phải thực sự tối ưu trải nghiệm. Đặc biệt chú trọng đến việc khai thác dữ liệu để cá nhân hoá dịch vụ và tăng trải nghiệm khách hàng.

Dù hoạt động chuyển đổi số đều được các ngân hàng triển khai quyết liệt và đạt được những kết quả tích cực, tuy nhiên, đại diện các ngân hàng cho rằng vẫn còn nhiều rào cản và thách thức trong chuyển đổi số ngành Ngân hàng. Đơn cử như việc thiếu đồng bộ dữ liệu và công nghệ cũ. Nhiều ngân hàng đang gặp tình trạng dữ liệu nằm rải rác, không có hệ thống trung tâm, khiến việc ra quyết định hoặc phân tích AI gặp khó khăn. Các hệ thống Core Banking cũ nên khó tích hợp công nghệ mới; nhân lực chưa sẵn sàng, bởi không phải ai trong ngân hàng cũng hiểu công nghệ, nên khi triển khai chuyển đổi số thường gặp tâm lý ngại thay đổi hoặc thiếu kỹ năng vận hành hệ thống mới... Ngoài ra, hành lang pháp lý chưa đầy đủ; tâm lý khách hàng còn sự phân hóa, khi nhiều khách hàng vẫn quen với các giao dịch truyền thống...

Trước những khó khăn, thách thức trên, ông Trần Công Quỳnh Lân đề xuất, xây dựng hệ sinh thái số gắn kết giữa ngân hàng – doanh nghiệp – khách hàng. Cũng như sớm ban hành khung pháp lý rõ ràng hơn cho các sản phẩm tài chính số mới, đặc biệt là dịch vụ qua App, định danh điện tử eKYC... Còn trong nội tại các ngân hàng, ông Trần Công Quỳnh Lân cho rằng cần tăng tốc số hoá quy trình tín dụng, phê duyệt, hậu kiểm… để giảm phụ thuộc giấy tờ và tăng tốc độ ra quyết định.

Chia sẻ tầm nhìn 3 - 5 năm tới, ông Trần Công Quỳnh Lân khẳng định: dữ liệu sẽ là tài sản chiến lược. Qua đó cần định hướng xây dựng ngân hàng theo hướng “data-driven”, ra quyết định dựa trên dữ liệu real-time. Tích cực triển khai Machine Learning để tự động hoá các quyết định rủi ro, chấm điểm tín dụng và gợi ý sản phẩm phù hợp...

Để chuyển đổi số thực sự trở thành động lực tăng trưởng, TS. Cấn Văn Lực đề xuất các giải pháp then chốt. Cụ thể, hoàn thiện hành lang pháp lý như ban hành Luật Chuyển đổi số, Luật Công nghiệp số và khung Sandbox cho các mô hình kinh doanh mới như Fintech. Đồng thời, tăng cường đào tạo và đầu tư vào R&D, đặc biệt chú trọng phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao; đẩy mạnh hợp tác quốc tế trong các lĩnh vực chuyển giao công nghệ, an ninh mạng, thương mại số xuyên biên giới; xây dựng văn hóa số và nâng cao nhận thức cộng đồng.

Với một chiến lược chuyển đổi số mạnh mẽ, đặc biệt trong lĩnh vực tài chính, TS. Cấn Văn Lực khẳng định, Việt Nam hoàn toàn có thể bứt phá, đạt được mục tiêu nền kinh tế số đóng góp 30% GDP vào năm 2030 và vươn lên nhóm các quốc gia dẫn đầu khu vực về đổi mới sáng tạo và công nghệ.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng cho rằng, trong thời gian tới, quá trình chuyển đổi số trong ngành Tài chính ngân hàng sẽ tiếp tục được tăng tốc và tập trung vào những nhiệm vụ chính đó là: Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện khuôn khổ pháp lý để thúc đẩy chuyển đổi số trong ngành Ngân hàng, khuyến khích ứng dụng công nghệ số như AI và blockchain, phát triển ngân hàng mở, giao dịch điện tử, bảo mật và an ninh trên Internet, cũng như thử nghiệm Fintech qua sandbox. Ngoài ra, cần triển khai tiêu chuẩn hóa dữ liệu và kỹ thuật để kết nối và chia sẻ dữ liệu trong và ngoài ngành Ngân hàng, cùng với nghiên cứu tiền kỹ thuật số của Ngân hàng Trung ương.

Song song với đó là phát triển hạ tầng số bằng cách hiện đại hóa hệ thống thanh toán và tăng cường khả năng kết nối liên thông, bao gồm nâng cấp hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng (IBPS) và mở rộng hạ tầng cho thanh toán bán lẻ với các phương thức thanh toán mới như QR, ví điện tử và thanh toán di động. Đồng thời mở rộng hạ tầng xử lý dữ liệu và nâng cấp cổng thông tin tín dụng nhằm hỗ trợ quản trị rủi ro.

Ngoài ra sẽ triển khai hình thành và phát triển mô hình ngân hàng số tại các tổ chức tín dụng. Phát triển và khai thác dữ liệu số của NHNN và các tổ chức tín dụng một cách hiệu quả theo mô hình dữ liệu lớn, đồng thời đẩy mạnh việc thu thập và làm sạch dữ liệu. Bên cạnh đó, bảo đảm an toàn dữ liệu, an ninh mạng theo tiêu chuẩn trong nước và quốc tế. Phát triển và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao có kiến thức và trình độ sử dụng công nghệ thông tin và kỹ năng về chuyển đổi số…

Về phía cơ quan quản lý, ông Lê Anh Dũng, Phó Vụ trưởng Vụ Thanh toán cho biết, để vượt qua thách thức, tiếp tục thúc đẩy chuyển đổi số ngân hàng theo xu hướng đổi mới, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ, NHNN đã và đang triển khai nhiều chủ trương, chính sách quan trọng. “Thời gian tới, NHNN sẽ tập trung hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, đầu tư hạ tầng công nghệ, tăng cường an ninh mạng, phát triển nguồn nhân lực số ngành Ngân hàng cũng như thúc đẩy tài chính toàn diện”, ông Dũng nhấn mạnh.