Thí điểm Viện kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ nhóm dễ bị tổn thương

Đại biểu Quốc hội thảo luận ngày 29-5. Ảnh: VIẾT CHUNG

Dự thảo nghị quyết xác định phạm vi 6 nhóm dễ bị tổn thương và 4 lĩnh vực lợi ích công thuộc diện được Viện kiểm sát thí điểm khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự và lợi ích công.

Dự thảo quy định thí điểm trong 3 năm tại 6 địa phương gồm Hà Nội, TPHCM, Đà Nẵng, Cần Thơ, Quảng Ninh, Đắk Lắk. Đây đều là những địa phương có điều kiện kinh tế - xã hội tương đối phát triển, có hệ thống pháp lý tố tụng và đội ngũ kiểm sát tòa án khá hoàn chỉnh.

Thảo luận về nội dung này, đại biểu (ĐB) Tô Văn Tám (Kon Tum) và các ĐB đều tán thành việc Quốc hội ban hành Nghị quyết, đã bám sát chủ trương của Đảng, cụ thể hóa Hiến pháp năm 2013 về bảo vệ quyền con người, quyền, nghĩa vụ công dân và bảo vệ lợi ích công.

Tô Văn Tám.jpg — Đại biểu Tô Văn Tám (Kon Tum). Ảnh: VIẾT CHUNG

ĐB Nguyễn Minh Tâm (Quảng Bình) cho rằng, việc bảo vệ các quyền nói chung và bảo vệ quyền dân sự nói riêng của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công luôn được Đảng và Nhà nước hết sức quan tâm và cũng đã được luật hóa trong rất nhiều luật như Luật Trẻ em, Luật Người cao tuổi, Luật Tổ chức pháp lý, Luật Di sản văn hóa, Luật Bảo vệ môi trường…

Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy, từ ngày 1-1-2005 cho đến ngày 30-12-2023, số vụ việc cơ quan tổ chức khởi kiện để bảo vệ lợi ích công và nhóm dễ bị tổn thương chỉ là 86 vụ việc/hơn 5.500.000 vụ việc. Như vậy chiếm một tỷ lệ rất thấp, chỉ đạt 0,0016%.

Bên cạnh đó, vấn đề thu hồi tài sản và bồi thường thiệt hại về dân sự trong các vụ án hình sự liên quan đến các tội phạm về tài chính, ngân hàng, đất đai, tài nguyên môi trường, an toàn vệ sinh thực phẩm, y tế… cũng chưa được thường xuyên giải quyết triệt để.

Vì vậy, các trường hợp liên quan đến lợi ích công và những người thuộc nhóm dễ bị tổn thương cũng cần có một cơ chế bảo vệ độc lập song song với cơ chế hiện hành để tăng cường sự bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp trong quan hệ dân sự là thực sự cần thiết và giao cho Viện kiểm sát nhân dân là phù hợp.

ĐB Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp). Ảnh: VIẾT CHUNG

Về các trường hợp Viện kiểm sát khởi kiện, ĐB Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) đồng tình theo quy định của dự thảo. ĐB cho rằng đối với những nhóm dễ bị tổn thương, có những trường hợp đặc biệt người ta muốn khiếu kiện mà họ không có điều kiện khiếu kiện, nên Viện kiểm sát giúp họ được khởi kiện là rất cần thiết. Tuy nhiên, ĐB đề nghị Viện kiểm sát rà soát thêm các nhóm yếu thế ngoài 6 nhóm mà dự thảo đề cập. Đơn cử nhóm người lao động.

Mặt khác, cũng cần cân nhắc trường hợp họ không muốn khởi kiện mà Viện kiểm sát khăng khăng đòi khởi kiện. Dĩ nhiên, vì nhiều lý do mà họ không muốn khởi kiện thì chúng ta phải thuyết phục, nhưng nếu họ không khởi kiện mà Viện kiểm sát quyết tâm khởi kiện sẽ rất khó vì thiếu sự đồng hành, hợp tác. Do đó, ĐB cho rằng, cần cân nhắc thêm về đối tượng tổn thương mà họ không muốn khởi kiện.

ĐB Phan Thị Mỹ Dung (Long An). Ảnh: VIẾT CHUNG

ĐB Phan Thị Mỹ Dung (Long An) cho rằng, đối chiếu với các quy định pháp luật hiện hành liên quan về các đối tượng được hỗ trợ bảo vệ thì nghị quyết này mở rộng hơn rất nhiều. Ví dụ như ở Luật Trợ giúp pháp lý người cao tuổi, người khuyết tật phải có khó khăn về tài chính. ĐB đề nghị rà soát vì đối tượng là quá rộng, trong khi tại dự thảo nghị quyết quy định quyền dân sự của nhóm dễ bị tổn thương được Viện kiểm sát khởi kiện để bảo vệ bao gồm cả quyền nhân thân và quyền tài sản.

ĐB Phạm Văn Hòa, ĐB Phan Thị Mỹ Dung cũng đề nghị quy định rõ, nếu kiện thì tiền án phí ở đâu.

Về thẩm quyền khởi kiện, ĐB Phạm Văn Hòa băn khoăn về việc Viện kiểm sát nhân dân tối cao khởi kiện đối với những trường hợp đặc biệt có liên quan tới các tỉnh, các bộ, ngành; còn lại Viện kiểm sát tỉnh, Viện kiểm sát khu vực thực hiện nhiệm vụ khởi kiện, cần tính toán thêm.

iện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Huy Tiến phát biểu giải trình.jpg — Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Huy Tiến phát biểu giải trình. Ảnh: VIẾT CHUNG

Giải trình trước Quốc hội, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Huy Tiến cho biết, về phạm vi khởi kiện, trong quá trình nghiên cứu dự thảo Nghị quyết này, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao có hai đề án và nghiên cứu báo cáo Bộ Chính trị.

Đề án thứ nhất về khởi kiện dân sự để bảo vệ lợi ích công và những người yếu thế, còn lại gọi là tố tụng dân sự công ích; Đề án thứ hai là khởi kiện về hành chính để bảo vệ lợi ích công, không có người yếu thế. Bộ Chính trị đã thông qua Đề án thứ nhất.

Còn Đề án về khởi kiện hành chính hiện nay đang tiếp tục nghiên cứu và báo cáo trong thời gian tới.

Theo Viện trưởng, hai vấn đề này thuộc lĩnh vực tố tụng khác biệt nên đối tượng khởi kiện trong nghị quyết này không phải là các cơ quan công quyền (tạm gọi là tố tụng dân sự). Sau này nếu đề án tố tụng khởi kiện hành chính được thông qua thì sẽ có những thí điểm tố tụng.

PHAN THẢO

Nguồn: https://www.sggp.org.vn/thi-diem-vien-kiem-sat-nhan-dan-khoi-kien-vu-an-dan-su-de-bao-ve-nhom-de-bi-ton-thuong-post797299.html