Hàng loạt dự án điện sạch “đắp chiếu” vì chưa được ký hợp đồng mua bán điện

(Dân trí) - Theo chuyên gia, hiện có hơn 4.000MW điện mặt trời và điện gió đã xây dựng xong nhưng chưa được ký hợp đồng mua bán điện, hàng chục GW công suất điện ở các dự án cũng đang "xếp hàng" chờ phê duyệt.

Tại hội thảo “Giải pháp chuyển đổi năng lượng hướng tới Net Zero” do Báo Lao Động phối hợp với Bộ Công Thương tổ chức chiều 29/5, PGS.TS Đặng Trần Thọ - Viện trưởng Viện Công nghệ Năng lượng (Đại học Bách Khoa Hà Nội) đánh giá Việt Nam đã thể hiện quyết tâm trong việc tham gia vào xu thế chuyển đổi năng lượng thông qua cam kết tại COP26 đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

"Đồng thời, Chính phủ đã phê duyệt Quy hoạch điện 8 điều chỉnh. Đây là một bước ngoặt quan trọng, thể hiện sự chuyển dịch từ mô hình năng lượng truyền thống sang năng lượng xanh, bền vững", ông đánh giá.

Tuy nhiên, vị chuyên gia cho rằng để thực hiện được những mục tiêu này là một quá trình phức tạp, đòi hỏi tái cấu trúc toàn diện hệ thống năng lượng quốc gia: Từ quy hoạch, đầu tư, vận hành đến thị trường và tiêu dùng.

"Đặc biệt đối với một quốc gia đang phát triển như Việt Nam, vốn còn phụ thuộc nhiều vào điện than và có năng lực tài chính, thể chế hạn chế, việc chuyển đổi này đặt ra rất nhiều thách thức cần được phân tích, đánh giá và tháo gỡ một cách bài bản, có cơ sở khoa học và định hướng chính sách rõ ràng", ông Thọ nhìn nhận.

PGS.TS Đặng Trần Thọ - Viện trưởng Viện Công nghệ Năng lượng (Đại học Bách Khoa Hà Nội) (Ảnh: Nguyễn Hải).

Ông cho rằng một trong những rào cản lớn nhất trong quá trình chuyển đổi năng lượng tại Việt Nam là sự thiếu hoàn thiện và thiếu ổn định của khung chính sách.

Giai đoạn 2018-2020 chứng kiến sự bùng nổ của điện mặt trời, với hơn 16,5GW được đưa vào vận hành, đưa Việt Nam trở thành quốc gia đứng đầu ASEAN về công suất điện mặt trời (vượt qua cả Thái Lan).

Điện gió cũng đạt khoảng 4,3GW vào cuối năm 2023, trong đó phần lớn được phát triển tại Ninh Thuận, Bình Thuận và các tỉnh Tây Nguyên. Tuy nhiên từ năm 2021 trở đi, xu thế phát triển này chững lại do cơ chế giá FIT (giá điện ưu đãi) kết thúc và chưa có cơ chế thay thế phù hợp.

"Hơn 4.000MW điện mặt trời và điện gió đã xây dựng xong nhưng  (PPA) hoặc bị cắt giảm công suất thường xuyên do không giải tỏa được lưới. Việc chưa có chính sách giá điện chuyển tiếp cũng khiến hàng chục GW dự án đang "xếp hàng" chờ phê duyệt, gây lãng phí lớn về nguồn lực xã hội", vị chuyên gia đánh giá.

Đại diện Viện Công nghệ Năng lượng cho rằng một trong những điều kiện cần thiết để thúc đẩy chuyển đổi năng lượng thành công là hình thành thị trường điện cạnh tranh thực chất và xây dựng chính sách giá điện linh hoạt, phản ánh đúng chi phí, tín hiệu thị trường và khả năng chi trả của nền kinh tế.

"Thị trường điện Việt Nam vẫn chủ yếu dựa vào mô hình một người mua duy nhất (EVN), chưa phát triển đầy đủ thị trường điện bán buôn, thị trường bán lẻ cạnh tranh, cũng như chưa có thị trường phụ trợ thực sự", ông Thọ nêu thực tế.

Để đạt được mục tiêu tăng trưởng nguồn điện năng lượng tái tạo theo Quy hoạch điện 8 điều chỉnh, ông Đoàn Ngọc Dương - Phó Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương) cho rằng cần xem xét, triển khai đồng bộ nhiều nhóm giải pháp.

"Trước hết là tạo lập môi trường đầu tư minh bạch, thông thoáng, với Luật Điện lực 2024 và các chính sách khuyến khích đã tháo gỡ nhiều rào cản cho các dự án năng lượng tái tạo như điện mặt trời áp mái, điện gió ngoài khơi và hydrogen xanh", ông nói.

Việt Nam được đánh giá là quốc gia có tiềm năng phát triển năng lượng tái tạo hàng đầu trong khu vực Đông Nam Á (Ảnh: X.T).

Bên cạnh đó, ông Dương cho rằng cần đầu tư mạnh vào lưới điện thông minh, hiện đại hóa hạ tầng truyền tải với tổng vốn khoảng 18,1 tỷ USD đến năm 2030. Chuyển đổi trong các ngành tiêu thụ điện lớn, đặc biệt là công nghiệp và giao thông, thúc đẩy sản xuất xanh và phát triển xe điện.

Lãnh đạo Cục Điện lực cho rằng cần xem vai trò dài hạn của điện hạt nhân như một nguồn điện ổn định, sạch, với kế hoạch phát triển trở lại các nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1, 2. Ngoài ra, cần hoàn thiện thị trường điện cạnh tranh, thúc đẩy cơ chế tín chỉ carbon, tài chính xanh, đầu tư công nghệ và đào tạo nhân lực chất lượng cao.

"Cuối cùng, đảm bảo công bằng trong chuyển đổi, hỗ trợ người lao động, doanh nghiệp và cộng đồng yếu thế để không ai bị bỏ lại phía sau trong hành trình hướng tới mục tiêu Net Zero", ông Dương nói.

Nguồn: https://dantri.com.vn/kinh-doanh/hang-loat-du-an-dien-sach-dap-chieu-vi-chua-duoc-ky-hop-dong-mua-ban-dien-20250529203421277.htm