Kinh - Thuong Twinning: "ឈ្មួញកណ្តាល"

ផលិតផលសេរ៉ាមិច និងសំរិទ្ធ «មានប្រភពមកពីតំបន់ទំនាប...

ជាទីគោរព ទុកចិត្តមនុស្ស

“…ផ្ទះខ្ញុំធំពេញពាង/ ខ្ញុំជាអ្នកប្រមាញ់ល្អបំផុតនៅលើដី/ ហើយវាលស្រែរបស់ខ្ញុំគឺស្អាតបំផុត/ មាន់ជល់នឹងធ្វើកិច្ចព្រមព្រៀងឱ្យយើង/ ហើយខ្ញុំនឹងនាំអ្នកចូលទៅក្នុងព្រៃ/ អ្នកណាដែលចង់បញ្ឈប់ខ្ញុំ/ នឹងត្រូវវាយប្រហារដោយលំពែងរបស់ខ្ញុំម្ភៃដង” ។

បទចម្រៀងសរសើរពាង (jo/cho) របស់ប្រជាជន Co Tu ដកស្រង់ដោយអ្នកស្រាវជ្រាវ Tran Ky Phuong ពីឯកសាររបស់ Le Pichon (ទស្សនាវដ្តីព្រឹត្តិបត្រ des Amis du Vieux Hue បោះពុម្ពក្នុងឆ្នាំ 1938) បង្ហាញពីទ្រព្យសម្បត្តិ “ពេញពាង” របស់ពួកគេ។ ប៉ុន្តែផ្លូវដែលពាងត្រូវ "ឆ្លងកាត់" ពីតំបន់ទំនាបទៅតំបន់ខ្ពង់រាប មុននឹងត្រូវបានរៀបចំយ៉ាងស្អាតស្អំ និងយ៉ាងឱឡារិកនៅខាងក្នុងផ្ទះប្រជាជន Co Tu គឺ "លាក់" ។ ក្រោយមក ពាង និងវត្ថុធ្វើពីសេរ៉ាមិចមានវត្តមានកាន់តែច្រើននៅក្នុងសកម្មភាពសហគមន៍របស់ជនជាតិភាគតិចនៅតំបន់ខ្ពង់រាប។

ដើម្បីទទួលបានពាងដ៏ស្រស់ស្អាត ប្រជាជន Co Tu ត្រូវទៅផ្សារដីទំនាបដើម្បីដោះដូរជាមួយប្រជាជន Kinh ដែលជិតស្និទ្ធ/ស្បថ។ នៅក្នុងការងារ "សិល្បៈចាម្ប៉ា - ស្រាវជ្រាវលើប្រាសាទ និងប៉មស្ថាបត្យកម្ម និងចម្លាក់" (The Gioi Publishing House 2021) អ្នកស្រាវជ្រាវ Tran Ky Phuong បាននិយាយថា គ្រួសារ Co Tu នីមួយៗមានតម្រូវការក្នុងការប្រមូលពាងជាច្រើន ដូច្នេះពួកគេមានទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មដែលធ្លាប់ស្គាល់របស់ពួកគេ ចាត់ទុកថាជាមិត្តភ័ក្តិ/បងប្អូន ដើម្បីផ្លាស់ប្តូរផលិតផលទាំងនេះជាប្រចាំ។

សហគមន៍នៅតំបន់ខ្ពង់រាបផ្សេងទៀតក៏មានតម្រូវការស្រដៀងគ្នាដែរ។ ប៉ុន្តែ​ដំបូង​គេ​ត្រូវ​មាន​ផលិតផល​សមមូល​ដើម្បី​ដោះដូរ ឬ​មាន​លុយ។ ក្នុងបទរំជួលចិត្តរបស់ម្តាយ Ca Dong នៅ ខេត្ត Quang Nam ដែលប្រមូលបានដោយអ្នកស្រាវជ្រាវ Nguyen Van Bon (Tan Hoai Da Vu) មានជំហាននៃការរកលុយទិញទំនិញ និងអំណោយ៖

“…កុំយំពេក/ មាត់ឈឺ/ កុំយំពេក/ ឪពុកទៅកាប់ដើមត្នោត/ ទៅលក់នៅត្រាខ្ញុំ ទិញរបស់ឲ្យអ្នក”។ (Nguyen Van Bon, Quang Nam – Da Nang អក្សរសិល្ប៍ប្រជាប្រិយ ភាគ៣)។

ការពិពណ៌នារបស់អ្នកស្រាវជ្រាវ Tran Ky Phuong អំពីបណ្តាញផ្លាស់ប្តូរទំនិញនៅតំបន់ទំនាប និងតំបន់ខ្ពង់រាបបង្ហាញថា កាលពីអតីតកាល ប្រជាជន Co Tu បានដឹកទំនិញរបស់ពួកគេទៅកាន់ទីផ្សារធំៗដូចជា Ha Tan, Ai Nghia, Tuy Loan… ដើម្បីផ្លាស់ប្តូរពាង និងគង។ ផ្ទុយ​ទៅ​វិញ ជន​ជាតិ​ Kinh តែង​នាំ​ទំនិញ​ទៅ​ភូមិ​ឆ្ងាយ​ដើម្បី​លក់​ដូរ​។ ជាធម្មតា ទីផ្សារនៃទំនិញលំដាប់ខ្ពស់ដូចជា ពាងដ៏មានតម្លៃត្រូវបានណែនាំដោយ "ឈ្មួញកណ្តាល" អន្តរការី។

ពិត​ណាស់ ពួក​គេ​ជា​មនុស្ស​គួរ​ឱ្យ​ទុក​ចិត្ត។ "ដោយសារតែពាងគឺជាទំនិញលំដាប់ខ្ពស់ ដើម្បីប្តូរពាង ជាធម្មតាត្រូវឆ្លងកាត់អន្តរការី។ ពួកគេជាមនុស្សដែលអាចទំនាក់ទំនងជាភាសា Co Tu ឬ Kinh ។ Co Tu ហៅអន្តរការីថា "ador luot dol" ដែលមានន័យថាអ្នកលក់។ អន្តរការីអាចជា Kinh ឬ Co Tu ។ នៅពេលដែលពួកគេដឹងថានរណាម្នាក់ចង់ជួបអ្នកទិញ jar នោះពួកគេនឹងទិញដោយផ្ទាល់។ មនុស្សពីរនាក់ពិភាក្សាអំពីការផ្លាស់ប្តូរគ្នាទៅវិញទៅមក” (Tran Ky Phuong, ibid)។

"អ្នកដឹកជញ្ជូន" នៅក្នុងព្រៃ

នៅលើដងទន្លេ Cai នៃទន្លេ Vu Gia ចម្ងាយប្រហែល 30 គីឡូម៉ែត្រពីទីក្រុង Ben Gieng មានច្រាំងខ្សាច់ធំមួយដែលមានឈ្មោះថា “Bai Trau” ដែលធ្លាប់ជាផ្សារដែលមានភាពអ៊ូអរ ឥឡូវនេះមានទីតាំងនៅឃុំ Dai Dong (Dai Loc)។ សាក្សីបាននិយាយថា ប្រជាពលរដ្ឋមកពីតំបន់ទំនាបបាននាំយករបស់របរប្រើប្រាស់ទូទៅដូចជា ទឹកត្រី អំបិល កន្ទេល ក្រណាត់ជាដើម មកទីនេះដើម្បីដូរយកស្លឹកម្រុំ ទឹកឃ្មុំ និងសំបកដើមឆាយ (សម្រាប់ទំពារ)។ ចំណែកជនជាតិ Co Tu ប្រសិនបើពួកគេចង់បានទំនិញមានតម្លៃដូចជា ពាង គង ផើងលង្ហិន ថាសលង្ហិនជាដើម ពួកគេត្រូវដឹកទំនិញតាមគ្រប់ផ្លូវទៅកាន់ទីផ្សារកណ្តាលនៃខេត្ត Ha Tan, Ha Nha និង Ai Nghia ដើម្បីផ្លាស់ប្តូរ ឬទិញ។

... បានក្លាយទៅជាកម្មសិទ្ធិឯកជន ហើយមានវត្តមានក្នុងជីវភាពវប្បធម៌ និងស្មារតីរបស់ជនជាតិ Co Tu នៅខេត្ត Quang Nam។ រូបថត៖ HXH

យូរៗទៅទំនាក់ទំនង Kinh-Thuong កាន់តែជិតស្និទ្ធ ជាពិសេសតាមរយៈផ្លូវពាណិជ្ជកម្ម។ ហេតុដូច្នេះហើយ ចាប់ពីដើមសតវត្សរ៍ទី២០ អាណានិគមនិយមបារាំងបានបង្កើតស្ថានីយ An Diem (តំបន់ព្រំដែនរវាងដីគោក Dai Loc និងខ្ពង់រាប Hien-Giang) ដើម្បីប្រើល្បិចពង្រីកការផ្លាស់ប្តូរពាណិជ្ជកម្មសេរី រៀបចំផែនការទាក់ទាញជនជាតិភាគតិចនៅតំបន់ភ្នំ។ កាន់តែស៊ីជម្រៅ សត្រូវចង់កាត់បន្ថយឥទ្ធិពលរបស់ពាណិជ្ជករ Kinh នៅប្រភពទន្លេ Bung និង Cai។

នៅពាក់កណ្តាលទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 1950 ពាណិជ្ជករ Kinh មួយចំនួនត្រូវបានប្រជាជន Co Tu ហៅថា "ឪពុក" ដោយការគោរព។ ដូចជា “ឪពុកឡាក” “ឪពុក បុន” នៅផ្សារអៃងី។ “ឪពុកសួង” “ឪពុក Lau” “ឪពុក Truong” នៅផ្សារ Ha Tan និង Ha Nha; “ពូ ដេ” នៅផ្សារទុយ កម្ចី។ យោងតាមការស្រាវជ្រាវរបស់អ្នកនិពន្ធ Tran Ky Phuong (ដែលបានលើកឡើង) មនុស្សដែលមានឈ្មោះថា “ពូដេ” នៅក្នុងផ្សារ Tuy Loan មានឈ្មោះពេញថា Mai De កើតនៅឆ្នាំ 1913។

នៅខែមេសា ឆ្នាំ 1975 នៅពេលដែលពួកគេបានឮថាគាត់ត្រូវបានកោះហៅឱ្យធ្វើការជាមួយរដ្ឋាភិបាលបដិវត្តន៍ (ដោយសារតែគាត់ជាមន្រ្តីសន្តិសុខនៃរបបចាស់) ប្រជាជន Co Tu មួយក្រុមនៅតំបន់ Central Man បានចុះមកសុំជំនួយ។ ពួកគេបានប្រកែកថា ក្នុងសម័យប្រឆាំងអាមេរិក ដោយគ្មានជំនួយពី "ពូ ដេ" ពួកគេមិនអាចទិញអាហារ និងថ្នាំសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់កម្មាភិបាលបដិវត្តន៍ដែលកំពុងប្រតិបត្តិការក្នុងតំបន់បានទេ... បន្ទាប់ពីញត្តិនោះ "ពូ" ត្រូវបានដោះលែង ថែមទាំងបានធ្វើការឱ្យសហករណ៍ឧស្សាហកម្មខ្នាតតូចនៅហូវ៉ាង ហើយបន្តទិញលក់អនុផលព្រៃឈើជាមួយប្រជាជនកូធូនៅកណ្តាល (19 Man) រហូតដល់ស្លាប់។

ពេលខ្លះ “អ្នកដឹកជញ្ជូន” ក៏ប្រឈមមុខនឹងហានិភ័យខ្លះដែរ ដោយសារជម្លោះផលប្រយោជន៍ ភាគច្រើនដោយសារតែតម្លៃប្តូរប្រាក់មិនយុត្តិធម៌។ មានឧប្បត្តិហេតុសងសឹកមួយនៅដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 1920 (យោងទៅតាម Quach Xan ដែលជាកម្មាភិបាលបដិវត្តន៍ជើងចាស់) ប្រឆាំងនឹងឈ្មួញម្នាក់ឈ្មោះ "លោកស្រី Tam" នៅផ្សារហាណា។ ប៉ុន្តែប្រភេទនៃជម្លោះនេះមិនមែនជារឿងធម្មតាទេ ហើយភាគច្រើននៃ "អន្តរការី" តែងតែមានកិត្តិយស ជឿជាក់ និងទុកចិត្ត។ ពួកគេសមនឹងត្រូវបានលើកឡើងនៅក្នុងការសំយោគទំនាក់ទំនង Kinh-Thuong ក្នុងតំបន់ Quang។

ប្រភព៖ https://baoquangnam.vn/ket-nghia-kinh-thuong-tham-lang-nguoi-trung-giang-3145318.html